Абд әр-Рахман Жәми: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Cat-a-lot: Аласталуда... Санат:Алфавит бойынша тұлғалар |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
{{Тұлға|Есімі=Әбдіррахман Жәми|Шынайы есімі={{Lang-fa|عبدالرحمن جامی}}|Сурет=Abd ar-Rahman Jami.jpg|ені=200px|Толық есімі=Мәулен Нұр әд-дін Абд әр-Рахман немесе<br/>
Абд әр-Рахман Нұр әд-дін Мұхаммед|Туған күні=7.11.1414|Қайтыс болған күні=9.11.1492|Туған жері=Жәм, [[Темір мемлекеті]]|Қайтыс болған жері=Ғират, [[Темір мемлекеті]]|Азаматтығы=[[Темір мемлекеті]] (Хорасан)|Мансабы=Ақын, Рухани ақын, Жазушы, Мистик, Тарихшы, Теолог, Пәлсапашы|Ұлты=Парсы|Әкесі=Низамеддин Ахмет Шамсуддин Мұхаммед|Commons=Jami}}
'''Нұр әд-дін Абд әр-Рахман Жәми''' ({{Lang-fa|نورالدین عبدالرحمن جامی}}; [[7 қараша]] [[1414 жыл]], Жәм, [[Хорасан]] – [[9 қараша]] [[1492 жыл|1492]], Ғират, Хорасан) — парсы ақыны, филолог, философ, музыка зерттеушісі. Әуелі [[Герат]]тағы [[Дилкаш медресесі]]нде, кейін [[Самарқан]]дағы [[Ұлықбек медресесі]]нде білім алған. [[Самарқан]]да ғалымдармен тікелей араласып, олардын арасында білімділігімен даңқы шыққан. Ғиратқа оралған соң, сарай қызметінен бас тартып, сопылық жолға түскен. Ақын шығармаларында сопылықты насихаттау, халықтың азапты өміріне жаны ашып, қанаушыларды әшкерелеу кабаттаса жырланды. 1456 жылдан Ғиратқа X. Байқараның сарайында қызмет атқаррды.
Осы кезде [[Әлішер Науаи]]мен танысты. Абд өр-Рахман Жәмидің алғашқы шығармасы - өз дәуірінің энцилопедиясы іспеттес “Алтын шынжыр” дастаны. 1468 ж. Науаидің X. Байқара сүлтанның уәзірі болуы ақын жағдайын жақсартты. Ақын діни-филос. кағидаларында сопылықтың тәңірмен бірігу, сүйіспеншілік туралы категорияларындағы мистикалық мәннің жігін ажыратьп, оған филос. адамгершілік мағына берді. Адамға деген сүйіспеншілікті, гуманизмді, әдептілікті жырлады. Ол, негізінен, дінді жақтағанмен, табиғат шындығын жоққа шығармады.
Абд өр-Рахман Жәмидің даңқын шығарған туындылары лирикалық үш жинақ(1479 - 91) пен жетідастаннан тұратын “һәфт авранг” Атты кітабы. Ал “[[Жүсіп-Зылиха|Жүсіп - Зылиқа]]”(1483), “[[Ләйлі - Мәжнүн]]” (1484), “[[Сүлеймен мен Ибсол]]” (1479 - 80) дастандары парсы әдебиетіндегі нағыз шыншыл, гуманистік рухта жазылған туынды болады. “[[Бәһористан]]” (1487) атты прозалық шығармасында мұсылмандық шығыс әдебиетінің ірі тұлғалары, оның ішінде өзінің досы Науаи туралы құнды мәліметтер қалдырды.
Соңдай-ақ [[Әбу Наср әл-Фараби]], [[Сафи әд-Дин]], [[Абд ул-Қадыр]] сияқты ғалымдардың музыкаға байланысты еңбектерін жете зерттеді. Соның нәтижесінде музыканттардың теориялық қағидалары мен муз. тәжірибелерін өз трактатында ғыл. тұрғыдан жан-жақты қорытты. Музыканың шығуы, интервалдардың арақатынасы, ладтардың мәнерлік мазмұны сияқтьі муз. теориясына қатысты мәселелердің барлығын түгел қамтыды. Абд әр-Рахиан Жәми шығармалары қазақ халқына ертеден таныс. Оның “Жүсіп - Зылиқасы” мен “Ләйлі - Мәжнүні” халық арасында кең тараған. Шығармалары көптеген тілдерге аударылып, мол тиражбен тарады. Казақ тілінде “ Өлеңдер мен дастандар” атты жинағы жарияланды (1968).
== Дереккөздер ==
| |||