Гранит: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
[[Сурет:Granite gran violet.jpg|thumb|Гранит.]]
'''Гранит'''<ref> Қазак тілі терминдерінің салалык ғылыми түсіндірме сөздігі: Қ 17 Геология/Жалпы редакциясын басқарған — түсіндірме сөздіктер топтамасын шығару жөніндегі ғылыми-баспа бағдарламасының ғылыми жетекшісі, педагогика ғылымдарының докторы, профессор, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығының л а у р е а т ы А.Қ.Құсайынов — Алматы: "Мектеп" баспасы" Ж А Қ , 2003. — 248 бет.
'''Гранит''' – [[Жер Қыртысы|Жер қыртысы]]нда ең көп тараған кристалдық [[магма|магмалық]] тау жынысы. Гранит [[кварц|кварцтан]], [[калий|калийлі]] дала шпаттарынан (ортоклаз, микроклин), қышқыл плагиоклаздардан, слюдадан ([[биотит]], мусковит) тұрады. Түсі ашық, көбінесе қызғылт сұр, қызыл, кейде жасыл, сұр; менш. салм. 2,5 – 2,7 г/см3. Граниттің құрылымы орта, ірі түйірлі, порфирлі. Граниттердің [[лейкогранит]], [[аляскит]], [[плагиогранит]], [[сілтілік гранит]], [[рапакиви]] сияқты түрлері бар. Гранит [[архей|архейден]] бастап [[кайнозой|кайнозойға]] дейінгі шөгінділерде түрлі пішінді [[массивтер]], [[батолит]], [[шток]], [[лакколит]], [[желі]], [[дайка]], т.б. түрінде кездеседі. Граниттердің пневматолиттік-гидротермальдық, гидротермальдық өзгерістеріне ''мусковиттену, турмалиндену, альбиттену, грейзендену, хлориттену'' процестері жатады. [[Сарыарқа]] мен [[Алтай]]дың көптеген металл кендері Граниттердегі осы процестердің нәтижесінде түзілген. Граниттер құрылыс материалы ретінде кеңінен қолданылады. Олардан қаптау плиталары, ірі құрылыстардың іргетасы, ескерткіштер жасалады. Сондай-ақ Граниттерде алтынның, күмістің, вольфрамның, молибденнің, радиоактивті элементтердің, т.б. кен орындары кездеседі. Қазақстанда Гранит өндірілетін [[Талғар]], Күрті ([[Алматы облысы|Алматы обл.]]), Спасск, Жарық, Дария ([[Қарағанды облысы|Қарағанды обл.]]), Гранитогорск (Жамбыл облысы), Лосевка ([[Ақмола облысы|Ақмола облысы]]), [[Аягөз]] ([[Шығыс Қазақстан облысы|Шығыс Қазақстан облысы]]), т.б. кен орындары бар.
SВN 5-7667-8188-1SВN 9965-16-512-2
</ref> – [[Жер Қыртысы|Жер қыртысында]] ең көп тараған кристалдық [[магма|магмалық]] тау жынысы,толық кристаллы, жаппай түйірлі, немесе сеппелі, қышқыл құрамды (SiO<sub>2</sub> > 65%) интрузиялық таужыныстардың жиынтық атауы. Гранит [[кварц|кварцтан]], [[калий|калийлі]] дала шпаттарынан (ортоклаз, микроклин), қышқыл плагиоклаздардан, слюдадан ([[биотит]], мусковит) тұрады. Түсі ашық, көбінесе қызғылт сұр, қызыл, кейде жасыл, сұр; менш. салм. 2,5 – 2,7 г/см<sup>3</sup>.
*Граниттің құрылымы ''орта, ірі түйірлі, порфирлі''.
*Граниттердің [[лейкогранит]], [[аляскит]], [[плагиогранит]], [[сілтілік гранит]], [[рапакиви]] сияқты түрлері бар. Гранит [[архей|архейден]] бастап [[кайнозой|кайнозойға]] дейінгі шөгінділерде түрлі пішінді [[массивтер]], [[батолит]], [[шток]], [[лакколит]], [[желі]], [[дайка]], түрінде кездеседі. Граниттердің пневматолиттік-гидротермальдық, гидротермальдық өзгерістеріне ''мусковиттену, турмалиндену, альбиттену грейзендену, хлориттену'' процестері жатады.
'''Гранит''' – [[Жер Қыртысы|Жер қыртысы]]нда ең көп тараған кристалдық [[магма|магмалық]] тау жынысы. Гранит [[кварц|кварцтан]], [[калий|калийлі]] дала шпаттарынан (ортоклаз, микроклин), қышқыл плагиоклаздардан, слюдадан ([[биотит]], мусковит) тұрады. Түсі ашық, көбінесе қызғылт сұр, қызыл, кейде жасыл, сұр; менш. салм. 2,5 – 2,7 г/см3. Граниттің құрылымы орта, ірі түйірлі, порфирлі. Граниттердің [[лейкогранит]], [[аляскит]], [[плагиогранит]], [[сілтілік гранит]], [[рапакиви]] сияқты түрлері бар. Гранит [[архей|архейден]] бастап [[кайнозой|кайнозойға]] дейінгі шөгінділерде түрлі пішінді [[массивтер]], [[батолит]], [[шток]], [[лакколит]], [[желі]], [[дайка]], т.б. түрінде кездеседі. Граниттердің пневматолиттік-гидротермальдық, гидротермальдық өзгерістеріне ''мусковиттену, турмалиндену, альбиттену, грейзендену, хлориттену'' процестері жатады. *[[Сарыарқа]] мен [[Алтай|Алтайдың]]дың көптеген металл кендері Граниттердегі осы процестердің нәтижесінде түзілген. Граниттер құрылыс материалы ретінде кеңінен қолданылады. Олардан қаптау плиталары, ірі құрылыстардың іргетасы, ескерткіштер жасалады. Сондай-ақ Граниттерде алтынның, күмістің, вольфрамның, молибденнің, радиоактивті элементтердің,тағы т.б.басқа кен орындары кездеседі. Қазақстанда Гранит өндірілетін [[Талғар]], Күрті ([[Алматы облысы|Алматы обл.облысы]]), Спасск, Жарық, Дария ([[Қарағанды облысы|Қарағанды обл.]]), Гранитогорск (Жамбыл облысы), Лосевка ([[Ақмола облысы|Ақмола облысы]]), [[Аягөз]] ([[Шығыс Қазақстан облысы|Шығыс Қазақстан облысы]]),тағы т.б.басқа кен орындары бар.
==Mинералдық құрамы==
Граниттердің минералдық құрамы негізінен алғанда кварц пен дала шпаттарынан және түсті минералдардың (биотит, мусковит, мүйіз алдамшы, сирегірек пироксен) азын-аулақ мөлшерінен тұрады. Граниттердің түрлері көп.Олар дала шпаттарының құрамы мен олардың бір-біріне мөлшерлік қатынастарына орай және түсті минералдардың қандай түрі жетекші рөл атқаратындығына орай жүйеленеді.
*Бірінші жүйелеу қағидасына сәйкес дараланған граниттер түрлері:
**байырғы немесе әкті-сілтілі граниттер (калийлі дала шпаты 30-40%, қышқыл плагиоклаздар 10-20%, кварц 25-30%);
**адамелиттер (калийлі дала шпатгары мен плагиоклаздар мөлшері бір-бірімен шамалас);
**плагиограниттер немесе плагиоклазды граниттер (тек қана плагиоклаздардан, кварцтан және түсті минералдардан тұрады, яғни бұлардың құрамында калийлі дала шпаттары мүлдем болмайды немесе өте мардымсыз мөлшерде кездеседі);
**сілтілі граниттер (сілтілі дала шпаггарын және сілтілі пироксендер мен амфиболдарды кіріктіреді).
Өз құрамындағы әр түрлі түсті минералдардың жетекші рөліне қарай биотитгі, қосслюдалы, мүйізалдамшылы, рибекитгі, эгиринді және тағы басқа граниттер түрін даралауға болады. Гранит құрамында түсті минерал мүлдем болмағанда немесе олар өте аз мөлшерде үшырасқан жағдайда (5%-
дан аз) олар аляскитгер деп аталады
 
==Пайдаланылған әдебиеттер==
<ref>Қазақ энциклопедиясы</ref>
 
<references/>
{{stub}}
 
[[Санат:Табиғат Геология]]
[[Санат: Г]]
 
{{Stub:Геология}}
{{wikify}}
 
[[Санат:Табиғат]]
[[ar:جرانيت]]
[[az:Qranit]]
[[be:Граніт]]
[[be-x-old:Граніт]]
[[bg:Гранит]]
[[bn:গ্রানাইট]]
[[bpy:গ্রানিটো]]
[[bs:Granit]]
[[ca:Granit]]
[[co:Granitu]]
[[cs:Žula]]
[[cy:Gwenithfaen]]
[[da:Granit]]
[[de:Granit]]
[[el:Γρανίτης]]
[[en:Granite]]
[[eo:Granito]]
[[es:Granito]]
[[et:Graniit]]
[[eu:Granito]]
[[ext:Granitu]]
[[fa:سنگ خارا]]
[[fi:Graniitti]]
[[fiu-vro:Graniit]]
[[fr:Granite]]
[[ga:Eibhear]]
[[gl:Granito]]
[[gv:Clagh hryal]]
[[he:גרניט]]
[[hi:ग्रेनाइट]]
[[hr:Granit]]
[[hu:Gránit]]
[[id:Granit]]
[[io:Granito]]
[[is:Granít]]
[[it:Granito]]
[[ja:花崗岩]]
[[ka:გრანიტი]]
[[ko:화강암]]
[[lb:Granit]]
[[lt:Granitas]]
[[lv:Granīts]]
[[mk:Гранит]]
[[ml:കരിങ്കല്ല്]]
[[mn:Боржин]]
[[mwl:Cantarie]]
[[nl:Graniet]]
[[nn:Granitt]]
[[no:Granitt]]
[[pl:Granit]]
[[pt:Granito]]
[[ro:Granit]]
[[sh:Granit]]
[[simple:Granite]]
[[sk:Granit]]
[[sl:Granit]]
[[sq:Graniti]]
[[sr:Гранит]]
[[sv:Granit]]
[[sw:Itale]]
[[ta:கருங்கல் (பாறை)]]
[[th:หินแกรนิต]]
[[tr:Granit]]
[[uk:Граніт]]
[[vi:Đá hoa cương]]
[[zh:花崗岩]]
[[ru:Гранит]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Гранит» бетінен алынған