Жарқанаттар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Жарқанат''' ({{lang-la|Microchiroptera}}) — қолқанаттылар отрядының бір тармағы. [[Олигоцен]] дәуірінен белгілі. [[Арктика]], [[Антарктида]] және Мұхит аралдарынан басқа құрлықтарда кең тараған. Дүние жүзінде 20 тұқымдасқа бірігетін 700-дей түрі, ал Қазақстанда 3 тұқымдасы: [[тағатұмсықтылар]] (''Rhіnolophіdae''), оның 1 туысы, 3 түрі (кіші тағатұмсықты жарқанат, үлкен тағатұмсықты жарқанат, бұхар тағатұмсықты жарқанаты); [[жалтыртұмсықтылар]] (''Vespertіlіonіdae''), оның 8 туысы 23 түрі ([[Азия жалпаққұлақты жарқанаты]], [[ақбауыр жарқанат]], [[Бобринский жарқанаты]], [[Иконников жарқанаты]] — Қазақстанның “''Қызыл кітабына''” енгізілген); [[иттұмсықтылар]] (''Molossіdae''), оның 1 туысы 1 түрі ([[кеңқұлақты жарқанат]] — Қазақстанның “[[Қызыл кітап|Қызыл кітабына]]” енгізілген) бар. Бұлардың дене тұрқы 3 см-ден ([[кіші тағатұмсықты жарқанат]]) 9,2 см-дей ([[кеңқұлақты жарқанат]]). Салмағы 3,5 г-нан ([[ергежейлі жарқанат]]) 47 г-ға ([[қызғылт жарқанат]]) жетеді. Тері жамылғысында қоңыр және сұр түстері басым. Құлақ қалқанының жиегі дөңгелек емес. Көздері нашар көреді. Тырнақтары болмайды. 18 — 20 тісі бар, азу тістері бұдырлы. Туысын, түрін анықтауда тіс құрылысының, олардың орналасуының үлкен маңызы бар. Жарқанаттардың есту мүшесі жақсы жетілген. Кеңістікте өзі шығаратын жоғарғы жиіліктегі [[ультрадыбыс]]тарды (''40 — 80 кГц''), сондай-ақ, адам естімейтін, төменгі жиіліктегі инфрадыбыстарды (''12 кГц'') қайта қабылдау арқылы бағдарланады. Жарқанат ұя салмайды, үңгірлерді, ағаш қуыстарын, үй, құрылыс шатырларын, жарқабақтардағы құс індерін мекендейді. Күндіз жеке не топтанып, бастарын төмен салбыратып, аяқтарымен тасқа, ағашқа, жарға жабысып демалады. Кешкі ымыртта және түнде жемтігін қалықтап ұшып жүріп, тасадан тосын шабуыл жасап, шап беріп аулайды. Әр түрлі омыртқасыздар, әсіресе, түн жәндіктерімен қоректенеді. Қазан — қараша айларында қысқы ұйқыға кетеді. Бұл кезде Жарқанаттардың дене температурасы қоршаған орта температурасынан 1 — 2°С-қа ғана жоғары болады. Наурыз — сәуір айларында оянады. Ал қыс жылы болған жылдары қысқы ұйқыға кетпейді. Жарқанат табиғи жағдайда 20 — 25 жылдай тіршілік етеді. Жылына бір рет көбейіп, жалқы кейде егіз табады. Балалары анасына жабысып өмір сүріп, бір айдан соң өз бетінше ұша бастайды. Жарқанаттар әр түрлі зиянды жәндіктермен қоректеніп, ауыл шаруашылығы және орман шаруашылықтарына пайда да келтіреді. Сондай-ақ, түрлі аурулар (әсіресе, құтыру) таратып, адамға, жануарларға зиянын да тигізеді;<ref name=bi1>Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: [[Биология]] / Жалпы редакциясын басқарған профессор Е. Арын – [[Павлодар]]: [[2007]] - 1028 б. ISBN 9965-08-286-3</ref><ref>Қазақ энциклопедиясы</ref>

 

== Дереккөздер ==

<references/>