Уикипедия

Ұдмұрттар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
толықтыру
Өңдеу түйіні жоқ
4-жол:
== Тілі ==
[[Ұдмұрт тілі]] фин-угор тілдер отбасының пермь тобына кіреді, тілдердің [[Жалғамалы тілдер|жалғамалы]] (агглютинативті) түріне жатады. Ұдмұрт тілінің орыс (кириллица) графикасына негізделген алғашқы жазбалары 1730 жылға жатады, ұдмұрт тілінің алғашқы ғылыми грамматикасы 1775 жылы құрылды (1975 жылы қайта шығарылды).
Ұдмұрт тілінің екі диалектісі[[диалект]]ісі бар: солтүстік (Чепец өзені алабының, Вятка саласының сөйленістері, сондай-ақ ерекше этникалық топтың тілі – бесермян) және оңтүстік (Ұдмұртияның оңтүстік аймағының сөйленістері, сондай-ақ завят және закам сөйленістері).<ref>Э.Д. Сүлейменова, Д.Х.Ақанова, Н.Ж.Шаймерденова «Қазақстан тілдері: әлеуметтік лингвистика анықтамалығы»: Кітап.–Алматы: «Издательство Золотая Книга» ЖШС, 2020 ж. 189-бет.</ref>
 
== Діні ==
12-жол:
Ежелгі ұдмұрттардың арғы тегі — темір дәуірінде Ананьин археологиялық мәдениетін жасаған Еділ-Кама маңындағы автохтонды тайпалар. Ұдмұрт халқының қалыптасу процесі өте ұзақ уақытқа созылды. Бастапқыда бұл фин-перм тобына жататын шашыраңқы тайпалар болды. Оралдан басқа жерлерге ұзақ уақыт көшу нәтижесінде көптеген қауымдастықтар өмір салтын өзгертіп, мүлде басқа белгілерге ие болды. Ұдмұрттар көршілес коми халқымен бірге ежелгі мәдениеттің көптеген элементтерін сақтаған.
16 ғасырда ұдмұрттар Вятка жеріне қоныстанды, содан кейін олар жиі Арс деп аталып (аударм. - «адам, адамдар»), олар тұратын аймақ Арская деп аталды. Ресей мен Орда арасындағы жерлерді бөлуде ұдмұрт халқы екі бағытта дами бастады: солтүстікте славяндардың, оңтүстікте түріктердің билігінде.
1489 жылы Вятка жерлері Ресейдің[[Ресей]]дің құрамына кірді, бұл ұдмұрт халқының тарихын дамытудың жаңа кезеңі болды. Қазан құлағаннан кейін қазіргі Ұдмұртияның бүкіл аумағы орыстардың қол астына өтті. XVIII ғасырдан бастап өнеркәсіптің қарқынды дамуы басталады. Ұдмұртиядағы Ресей империясы темір өндірісімен, атыс қаруын өндірумен айналысқан. Келесі екі ғасырда Ұдмүртия қиын кезеңдерді, соның ішінде Екінші дүниежүзілік соғыстың басталуына байланысты тынымсыз еңбекті бастан өткерді. Бүгінгі таңда ұдмұрттың жері ҰдмуртҰдмұрт Республикасы деп аталады және Ресей Федерациясының құрамындағы мемлекет болып табылады.
 
== Дереккөздер ==
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Ұдмұрттар» бетінен алынған