|
Cygninae
}}
'''Қаздар''' ({{lang-la|Anserinae}}) — [[Қазтәрізділер]] отрядына жататын құстардың [[тұқымдас]] тармағының бірі.
Қаздардың мойын омыртқасының саны 21-ден аспайды. [[Жыныстық диморфизм]] қаздарда болмайды. Олар әсіресе [[тундра]]датундрада көп болады. Қаздар көбінесе құрғаққа ұялап, құрғақта оттайды, су оларға сусындау, [[түлеу]] және кейде демалу үшін ғана керек болады. Олар суда жақсы жүзе алады, бірақ сүңги алмайды. Қаздардың барлық түрлері 6—12 [[жұмыртқа]] салады да, [[балапан]]дарынбалапандарын 25—28 күн басып шығарады, олар бір [[тәулік]]тентәуліктен соң енесіне ере бастайды. Қаздардың еті өте құнды, мамығы да пайдалы.
==Қаздардың түрлері==
Олардың барлық түрлері 40-тан асады, ал біздегі түрлері — 11. Бұлардың ішіндегі көп кездесетіні: — '''сұр қаз'''. Сонымен қатар бір жерде болып, бір жерде болмайтын түрлері: құртұмсық қаз, сұрала қаз, қазанқақтар (казаркалар). Қаздардың жиі кездесетін түрлері:
'''[[Сұрала қаз]]''' (Anser fabalis) — [[Америка]]даАмерикада болады; бұған сұрала қаз, шолақтұмсық қаздар жатады.
'''[[Австралия қазы]]''' (Cereopsinae) — денесінің ұзындығы 90 см, қанаты — 55 см ірі құс, [[Австралия]]даАвстралияда ([[Тасмания]]даТасманияда, Австралияның оңтүстігінде, [[Виктория]]даВикторияда) тіршілік етеді; балапанын 30 күн басып шығарады. Австралия қазы тек [[шөп]]пеншөппен қоректенеді.
'''[[Тепкішекті қаздар]]''' (Ріесtopterinae) — көбінесе [[Африка]] мен [[Мадагаскар]]даМадагаскарда кездеседі, бұлардың түрлері —16. Басқа жерге көндікпейді, қолға үйренгенімен көбейе алмайды.
'''[[Ақ қаз]]''' (Chen hyperboreus) — денесінің ұзындығы 86 см, қанаттары — 160 см. Ересектерінің түсі — ақ, жастарынікі — шұбар болады; кездесетін жерлері — [[Америка]]ныңАмериканың солтүстік-батысы мен шығысы; бұрынғы [[КСРО]]-да — [[Чаун түбегі]]нентүбегінен бастап Беринг бұғазына дейінгі жерлер. Ақ қаз көктемде өсімдік тамырымен, жазда шөппен, ал күзде [[тундра]]дағытундрадағы өсетін түрліше [[жидек]]терменжидектермен коректенеді; сонымен қатар [[тұщы су]]ларсулар мен [[теңіз]]дегітеңіздегі түрліше майда [[жәндік]]тердіжәндіктерді жейді. Қолға тез үйренеді.
'''[[Нил қазы]]''' (Chenalopex aegypticus) — көбінесе [[Африка]]ныңАфриканың, кейде [[Еуропа]]ныңЕуропаның оңтүстігінде тіршілік етеді;
'''[[Тауық қаз]]''' (Cereopsis novaehollandiae) — денесінің ұзындығы 90 см, қанаты — 55 см, еті дәмді;
'''[[Сұрала қаз]]''' (Anser anser) — бұл осы кездегі асыранды қаздардың ататегі. Мұның арқа жағы сұр-қоңырқай, ал бауыры сарғыш-сұр түсте болады. Денесінің ұзындығы 98 см, екі қанаты—170 см. Сұрала қаз құрлықта қоректеніп, сонда тіршілік етеді деуге болады. Олар [[өсімдік]]тердіңөсімдіктердің [[[бүршік]]терінбүршіктерін, [[жапырақ]]тарынжапырақтарын, [[тұқым]]дарынтұқымдарын жейді, Сұрала қаздың жастары 5—6, ал егделері 14-ке дейін [[жұмыртқа ]] тауып, балапанын 28 күн басып шығарады. Жастарының еті өте дәмді, мамығы асыранды қаздікінен де құнды болады.<ref>Т. Мұсақұлов, ОРЫСША-ҚАЗАҚША ТҮСІНДІРМЕЛІ БИОЛОГИЯЛЫҚ СӨЗДІК І-том ҚАЗАҚМЕМЛЕКЕТБАСПАСЫ, Алматы — 1959, Редакциясын басқарған: Биология ғылымының докторы профессор Т. Дарқанбаев</ref> ▼'''[[Тау қазы]]''' – ең биік ұшатын құстардың бірі. Олар [[Азия]]да [[Гималай]]дың бойымен [[Үндістан]] мен солтүстік Бирмаға қарай ұшады. Олардың теңіз деңгейінен 8848 м биікте [[оттегі]] мен тіршілік аз жерде ұшып жүргендігі байқалды. Олар күніне 1600 км-дей қашықтыққа ұша береді. Бұл [[құстар]] жыл сайын қыстыгүні Үндістан, [[Пәкістан]] және [[Солтүстік Бирма]] жаққа ұшып, [[көктем]]де оңтүстікшығыс [[Ресей]] мен батыс [[Қытай]]дағы ұяларына оралады.
'''[[Канада қазы]]''' - ұзын басты, ақ иек жолақтары бар беті қара, үлкен су құстары. Олардың саусақтарының арасы жарғақты, ал тұмсықтары үлкен жалпақ болады. Канада қазының жеті түр тармағы белгілі, олар – [[атлант]], гудзон шығанағы немесе алып, моффит немесе ұлы [[бассейн]], кіші, қаралау және ванкуверлік қаздар. Алып Канада қазы – әлемдегі ең үлкен қаз. Канада қаздары – [[Канада]] мен Құрама штаттарының солтүстігінде көбейетін Солтүстік Американың жергілікті қаздары. Басқа қаздар секілді олар да орын ауыстырғыш құстар, оларды тіпті [[Сібір]], [[Жапония]] және [[Қытай]]дан да кездестіруге болады.
▲'''[[Сұрала қаз]]''' (Anser anser) — бұл осы кездегі асыранды қаздардың ататегі. Мұның арқа жағы сұр-қоңырқай, ал бауыры сарғыш-сұр түсте болады. Денесінің ұзындығы 98 см, екі қанаты—170 см. Сұрала қаз құрлықта қоректеніп, сонда тіршілік етеді деуге болады. Олар [[өсімдік]]тердің [[[бүршік]]терін, [[жапырақ]]тарын, [[тұқым]]дарын жейді, Сұрала қаздың жастары 5—6, ал егделері 14-ке дейін [[жұмыртқа]] тауып, балапанын 28 күн басып шығарады. Жастарының еті өте дәмді, мамығы асыранды қаздікінен де құнды болады.<ref>Т. Мұсақұлов, ОРЫСША-ҚАЗАҚША ТҮСІНДІРМЕЛІ БИОЛОГИЯЛЫҚ СӨЗДІК І-том ҚАЗАҚМЕМЛЕКЕТБАСПАСЫ, Алматы — 1959, Редакциясын басқарған: Биология ғылымының докторы профессор Т. Дарқанбаев</ref>
== Дереккөздер ==
|
