Тарақан: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Тарақан'''

Үйлерде тарақанның 2 түрі кездеседі: жирен (қызыл түсті) және қара. Тарақан негізінен түнде шығады, ал күндіз [[еден]] мен қабырғалардың саңылауларына, ас үйдегі [[стол]] маңына, еденнің ернеу ағашқа ры на, плйталарға, жылу және су өтетін қүбырларға, т. б. қуыстарға жасырынады. Азық-түлік және әртүрлі мата, жібек, жүн, [[қағаз]] қалдықтарымен қоректенеді. Тарақан азықты былғайды және сонымен бірге ішек құртының [[жұмыртқа]]лары мен әр түрлі жұқпалы аурулардың қоздырғыштарын ([[дизентерия]], іш сүзек, полиомиелит және т. б.) тасуы мүмкін. Тарақанмен күресу үшін олар жұмыртқа салатын барлық саңылаулар мен тесіктерді мұқият бекітіл, күн сайын тамақ қалдықтарын жинап, азық-түліктің бетін жауып, бекітіл қою керек. Тарақанды жою үшін химиялық препараттардан мыналар қолданылады: хлорофостың ұнтағы және [[спирт]] қосылған 30 процентті ерітіндісін «Фосфолан», «Боракс», «Неопинат», «Сульфолан», «Хлорак», «Хлоропин», «Неопин», Тальфон» дусттары, «Хло-рак», «Хлорофос» таблеткалары, сұйық дәрілер «Дибром», «Метасил», «Хлороль», сондай-ақ аэрозольды препараттар «Неофос», «Прима— 71». Тұрғын, қызмет ететін қоғамдық және қосалқы үйлердегі тарақандарды жою үшін арнайы тұтқыштар шығарылады. Қорапқа 5 картон «үйшіктер», жабысқақ масса жағылған туба және қалақша орнатылады. «Үйшіктің» ішіне шақыртқы жем тастайды. Сондай-ақ бормен немесе бор қышқылымен уландырылған шақыртқы жем тастау да кең таралған. Бураны бірдей мөлшерде ұнмен және құмшекермен араластырған жөн (Бурамақаласын қараңыз). [[Бор қышқылы]]нан да қоспа дайындауға болады: 1 бөлігі бор қышқылы және 7 бөлігі су. Шақыртқы жемді раковина астына, қалдықтар салатын [[шелек]] маңына, ас үйдің бұрыштарына шашып тастайды, үш күннен соң оны жинап алып тастау керек.

 

== Тарақанның ішкі құрылысы ==

 

Тарақанды сойып, жарған кезде денесін [[ауа]] жүретін [[түтікше]]лердің -демтүтіктердің тармақтанып торлап жатқаны көрінеді, бұлар құрсақ және көкірек қапталын бойлай жұп [[демтесік]]тер арқылы сыртқа шығарылады. Ауа осы тесіктерден бүкіл ішкі мүшелерге өтіп, тыныс алу жүзеге асады. Құрсақ [[бұлшықет]]тері жиырылған кезде демтүтіктегі ауа сыртқа шығарылып, құрсақ кеңейгенде демтесіктер арқылы енген ауа демтүтіктер жүйесін таза ауамен қамтамасыз етеді.

== Зәр шығаруы ==

Бунақденелілердің негізгі зәр шығару мүшесі- мальпигий тамырлары. Дененің әр бөлігіндегі сұйық қалдықтар сонда жиналып, артқы ішекке құйылады. Бунақденелілердің ішкі мүшелерінің аралығын толтыратын ақ түйіртпек - майлы дене қосымша зәршығару мүшесі болып табылады. Бұған денені қоректендіруге қажетті май қоры жиналады.

 

== Көбеюі ==

Тарақанның аналығының жұмыртқа түтікшелерінен шығатын жұмыртқаларының барлығы алдын ала біріне-бірі жабысып,бірігіп, сопақша келген жұмыртқа қапшығын түзеді. Ол қапшықты аналық тарақан құрсағының соңындағы кішкене өскіншелермен қысып, ұзақ сүйретіп жүреді де, дернәсіл шығатын кезде аулақтау таса жерге тастайды.

Тарақандар-дара жынысты бунақденелі жәндік. Аталығының көбею мүшесі- қосалқы бездері бар екі кішкене аталық без, ал аналығында жұмыртқа қалыптасып, пісіп жетілетін екі аналық без болады.

 

* Қ.Қайым,Б.Муханов,Р.Сәтімбекұлы,М.Шаймарданқызы, "Жануартану"(1998), 104 б., ISBN 5-625-03599-7

{{wikify}}

 

[[Санат:Тарақандар]]