Темірқазық: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8
Өңдеу түйіні жоқ
Тег: Mobile edit Mobile web edit Кеңейтілген мобильді өңдеу
2-жол:
[[Сурет:Flag of Alaska.svg|thumb|Жетіқарақшы мен Темірқазық]]
[[Сурет:Star Trail above Beccles - geograph.org.uk - 1855505.jpg|thumb|left|400px|Солтүстік жартышардағы жұлдыздар ағыны, ортада Темірқазық]]
'''Темірқазық''' — [[Кіші аю шоқжұлдызы(шоқжұлдыз)|Кіші аю]]ндағы шоқжұлдызындағы 2-ші жұлдыздық шамада көрінетін жарық [[жұлдыз]]. Ол дүниенің солтүстік полюс нүктесіне өте жақын орналасқан және солтүстік жарты шардан көрінеді. Темірқазық үш жұлдыздан тұрады. Оның ең жарығы айнымалы жұлдыз деп есептеледі. Қазіргі темірқазықТемірқазық α Кіші аю α жұлдызы есептеледі.<ref>[http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2006/02/fastfacts/ There's More to the North Star Than Meets the Eye] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100903015635/http://hubblesite.org/newscenter/archive/releases/2006/02/fastfacts/ |date=2010-09-03 }}</ref>
 
Әдетте ауырлық күштің әсерінде ғаламшардың өз өсінде айналуы кеңістікте өзгеріс туғызады, оны әдетте өстік прецессия (axial precession) деп атайды. ЖершарыныңЖер шарының айналу өсінің өзгеруіне ілесіп оның Темірқазығы (полюс нүктесі) деда тарихта түрліше болған, болашақта да түрліше болады. Шамамен 4800 жылдың алдында, Полюс нүктесі жұлдызы Айдағар α Айдаһар жұлдызы болған. Ежелгі грекиялық жазбалар бойынша Темірқазық β Кіші аю β жұлдызы болғаны анықталған. 2100 жыл өткенде қазіргі Кіші аю α мен темірқазық бағытының бұрышы ең кішкене болды (27'38"). Яғни, кезекте осы α Кіші аю α жұлдызы жер үшін қозғалмайтын полюс жұлдызы есебінде жер шарының Темірқазығы есептеледі.
 
31 ғасырдан кейін Цефей γ Цефей жұлдызы жер шарының Темірқазығы болады. 14000 жыл шамасында уақыт өткен соң Лира α Лира жұлдызы жер шарының темірқазығы болады.
 
== Темірқазық жұлдызының маңызы ==
21-жол:
== Физикалық құрылымы ==
[[Сурет:2006-02-a-print.jpg|thumb|right|200px|Темірқазық және оның серік жұлдызы, Хаббл ғарыш телескопы түсірген сурет]]
Темірқазық (α Кіші аю α жұлдызы) үш жұлдыздың бірлігі. Олардың негізгісі (Кіші аю А жұлдызы) болса сары түсті Цефеид жұлдызы, ал келесі Темірқазық В жұлдызы сары түсті Ергежейлі болып, ол 2400 AU қашықтықтан орағыта айналып жатыр. Темірқазық В жұлдызын 1780 жылы Уильям Гершель байқаған болып, қазіргі кішкентай телескоптармен де көруге болады. 1929 жылы Темірқазық А жұлдызының спектрлі қосары бар екені белгілі болды, ол ергежейлі серік есептеледі және Кіші аю Pα, немесе Кіші аю aα жұлдызы деп аталады. 2006 жылы қаңтарда NASA жариялаған Хаббл ғарыш телескопының суретеріне негізделгенде, Темірқазық (Кіші аю α жұлдызы) жұлдызындағы осы үш жұлдызды анық ажыратуға болады. Темірқазық А жұлдызы Ергежейліге 18.5 AU шамасында жақын орналасқан, бұл шамамен [[күн]] мен [[Уран (ғаламшар)|Уран]] [[ғаламшар]]ының арасындағы қашықтық.<ref>{{cite conference | author= Evans, N. R.; Schaefer, G.; Bond, H.; Bono, G.; Karovska, M.; Nelan, E.; Sasselov, D. | title=Direct detection of the close companion of Polaris with the Hubble Space Telescope | booktitle=American Astronomical Society 207th Meeting | year=January 9 2006 | url=http://www.aas.org/publications/baas/v37n4/aas207/1130.htm}}</ref> Осы арқылы Темірқазық А жұлдызының жарығы қалай жасырылатынын аңғаруға болады.
 
[[Сурет:Polaris system.jpg|thumb|right|200px|Темірқазықтың үш жұлдызы]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Темірқазық» бетінен алынған