|
|сайт тілі =
}}
'''Бұхара''' ({{lang-uz|Buxoro}}) — [[Өзбекстан]]дағы қала, [[Бұхара облысы]]ның орталығы. [[Қызылқұм]] шөлінің оңтүстік шетінде, [[Зерафшан өзені]] аңғарының батысында, Бұхар шұратының орталық бөлігінде, [[Шахруд каналы]]ның бойында, теңіз деңгейінен 226 метр биіктікте орналасқан. Халық саны 237,6 мың адамға (1995) тең.
'''Бұхара''' ({{lang-uz|Buxoro}}) — [[Өзбекстан]] Республикасындағы қала, Бұхара облысының орталығы. [[Қызылқұм]] шөлінің оңтүстік шетінде, [[Зарафшан өзені]] аңғарының батысында, Бұхар шұратының орталық бөлігінде, [[Шахруд каналы]]ның бойында, теңіз деңгейінен 226 метр биіктікте орналасқан. Халқы 237,6 мың адам (1995). Б. з. б. 1-мыңжылдықтың орта шенінде іргесі қаланып, бастапқы кезде соғды тілінде Нумижкат деп аталған. Бұхара атауы алғаш рет жазба деректерде 5 ғасырдағыдағы қытай жылнамасында кездеседі. 709 ж. арабтар басып алған кезде, ол Орталық Азиядағы ірі сауда және мәдениет орталығы болған. Бұхара тұрғындары араб жаулаушылығына қарсы күресте Муканна жетекшілік еткен “ақ киімді адамдар” қозғалысына (8 ғасырдың аяғы) белсене қатысты. 8 — 10 ғасырларда [[Самани әулеті]] мемлекетінің құрамына кірді, оның астанасы болды. 10 ғасырдың аяғында Қарахан әулетіне, 12 ғасырдың ортасында қарақытайларға бағынды, 13 ғ-дың басында [[Хорезмшах]]ы Мұхаммедтің иелігіне айналды. 1220 ж. Шыңғыс хан әскерлері жаулап алды. Бұхарада оларға қарсы Махмуд Тараби бастаған көтеріліс болды (1228). 1370 ж. Темір, ал 16 ғасырда [[Шайбани]] әулеті мемлекеттерінің құрамына кірді. 16 ғасырдың ортасынан 1920 жылға дейін Бұхар хандығының, 1920 — 24 ж. Бұхар Халық Кеңес Республикасының астанасы болды. 1887 ж. Бұхарада т.ж. салынды.
Біздің заманымыздан бұрын 1-мыңжылдықтың орта шенінде іргесі қаланып, бастапқы кезде [[соғды тілі]]нде '''Нумижкат''' деп аталған. "Бұхара" атауы алғаш рет жазба деректерде V ғасырдағыдағы қытай жылнамасында кездеседі. 709 жылы арабтар басып алған кезде, ол [[Орталық Азия]]дағы ірі сауда және мәдениет орталығы болған.
'''Қазіргі Бұхара''' — ірі өнеркәсіп және мәдени орталық. Қаракөл өңдеу, мақта тазалау, май зауыттары, жібек, трикотаж фабрикалары, ет, сүт, шарап, т.б. кәсіпорындары бар. Архитектуралық ескерткіштер 140-қа жуық. Сәулет өнерінің тамаша үлгісімен салынған Исмаил Самани кесенесі (9 ғасырдың аяғы мен 10 ғасырдың басы), Калән мұнарасы (1127), Мір-Араб медресесі (1536), Сайфеддин Бохарзи кесенесі (13 ғасыр), [[Ұлықбек]] (1417), Көгілташ (1568), Надир Диуан бегі (1612) және Абд-ул-Әзиз хан (1652) медреселері нақышты өрнегімен көз тартады. Қала сыртындағы құрылыстардың ішінен Бехауддиннің ханакасы (1544 — 45), Чар-Бакр ғимараты (1560 — 63), Файзабад ханакасы (1598 — 99), Чар — Минар медресесі (1807) ерекше назар аудартады. Бұхарада әлемдік ғылым мен мәдениетке үлкен үлес қосқан Әбу Әли Ибн Сина, Бұхари, Рудаки, т.б. өмір сүрген. 1996 ж. ЮНЕСКО Бұхараны әлемдік мәдениет ошағы болған қалалардың қатарына қосып, оны өз қамқорлығына алатынын мәлімдеген. Бұхарадағы медреселерде 19 ғасырдың соңы мен 20 ғасыр басында бірқатар қазақ зиялылары білім алған. Қалада тарихи өлкетану, халық өнері музейлері, ибн Сина мұражайы бар.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы|Қазақ энциклопедиясы»]] Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, II том</ref><ref>Отырар. Энциклопедия. – Алматы. ▼
▲'''Қазіргі Бұхара ''' — Өзбекстанның ірі өнеркәсіп және мәдени орталықорталығы. Қаракөл өңдеу, мақта тазалау, май зауыттары, жібек, трикотаж фабрикалары, ет, сүт, шарап, т.б. кәсіпорындары бар. Архитектуралық ескерткіштер саны 140-қа жуық. Сәулет өнерінің тамаша үлгісімен салынған [[Исмаил Ибн Ахмед Самани |Исмаил Самани]] кесенесі ( 9IX ғасырдың аяғы мен 10X ғасырдың басы), Калән мұнарасы (1127), Мір-Араб медресесі (1536), Сайфеддин Бохарзи кесенесі (13 ғасыр), [[Ұлықбек]] (1417), [[Көкілташ медресесі|Көгілташ ]] (1568), [[Надир Диуан ]] бегі (1612) және [[Абд-ул-Әзиз хан ]] (1652) медреселері нақышты өрнегімен көз тартады. Қала сыртындағы құрылыстардың ішінен Бехауддиннің ханакасы (1544 — 45), Чар-Бакр ғимараты (1560 — 63), Файзабад ханакасы (1598 — 99), Чар — -Минар медресесі (1807) ерекше назар аудартады. Бұхарада әлемдік ғылым мен мәдениетке үлкен үлес қосқан [[Ибн Сина|Әбу Әли Ибн Сина ]], [[Мұхаммед әл-Бұхари |Бұхари]], [[Әбу Абдаллаһ Рудаки |Рудаки]], т.б. өмір сүрген. 1996 ж.жылы [[ЮНЕСКО ]] Бұхараны әлемдік мәдениет ошағы болған қалалардың қатарына қосып, [[Өзбекстандағы ЮНЕСКО Әлемдік мұра нысандар тізімі|оны өз қамқорлығына алатынын мәлімдеген ]]. Бұхарадағы медреселерде 19XIX ғасырдың соңы мен 20XX ғасыр басында бірқатар қазақ зиялылары білім алған. Қалада тарихи өлкетану, халық өнері музейлері, ибн Сина мұражайы бар.<ref>«Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «[[Қазақ энциклопедиясы|Қазақ энциклопедиясы»]] Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, II том</ref><ref>Отырар. Энциклопедия. – Алматы.
«Арыс» баспасы, 2005 ISBN 9965-17-272-2</ref>
|
