Найзағай: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
ш Боттың үстегені: sh:Grmljavinska oluja
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
[[File:Lightning3.jpg|thumb| alt=A.| ''[[Найзағайлар]]''.]]
[[File:Lightning_striking_the_Eiffel_Tower_-_NOAA.jpg|thumb| alt=A.| ''[[Эйфель ғимаратынғимаратына соғылған нйзағай]]''найзағай.]]
'''Найзағай''' — бұлттар не бұлт пен жер арасында болатын ұзындығы бірнеше км, диаметрі ондаған см және ұзақтығы секундтың ондаған үлесіндей болатын алып электрлік ұшқынды разряд.. Табиғатта найзағайдың сызықтық түрі жиі кездеседі. Найзағай пайда болу үшін бұлттың шағын көлемінде ұшқындық разрядтың басталуына жеткілікті (кернеулігі 1 Мв/м) электр заряды түзіліп, ал оның қалған едәуір бөлігінде басталған разрядты әрі қарай демейтіндей, орташа кернеулігі 0,1 – 0,2 Мв/м электр өрісі болуы керек.
[[Сурет:Lightnings sequence 2 animation.gif|thumb|200px|Найзағай]]
 
'''Найзағай''' — [[бұлт]]тар не бұлт пен жер арасында болатын ұзындығы бірнеше км, диаметрі ондаған см және ұзақтығы секундтың ондаған үлесіндей болатын алып электрлік ұшқынды разряд.<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Су шарушылығы. – [[Алматы]], Мектеп, 2002.</ref>
 
==Жалпы мәліметтер==
 
'''Найзағай''' — бұлттар не бұлт пен жер арасында болатын ұзындығы бірнеше км, диаметрі ондаған см және ұзақтығы секундтың ондаған үлесіндей болатын алып электрлік ұшқынды разряд.. Табиғатта найзағайдың сызықтық түрі жиі кездеседі. Найзағай пайда болу үшін бұлттың шағын көлемінде [[ұшқындық разрядтыңразряд]]тың басталуына жеткілікті (кернеулігі 1 Мв/м) [[электр заряды]] түзіліп, ал оның қалған едәуір бөлігінде басталған разрядты әрі қарай демейтіндей, орташа кернеулігі ''0,1 – 0,2 Мв/м'' электр өрісі болуы керек.
 
==Қаупі==
 
Найзағай жарқылы үлкен разрядты токпентоқпен тең, ал оның температурасы 300000 градусқа дейін жетеді (''бұл күн аймағындағы температурадан 6 есе жоғары''). Найзағайдың орын ауыстыру жылдамдығы секундына ''100 мың'' километр. Найзағай түскенде талдың жанып кетуі де мүмкін. Найзағайдың адамға түсуі, өлімге дейін алып келеді. Жыл сайын әлемді найзағайдан 3000 адам қайтыс болады. Найзағай бірінші биік затқа (талға т.б.) түседі.
<div class="thumb tright" style="background-color: #f9f9f9; border: 1px solid #CCCCCC; margin:0.5em;">
 
{|border="0" width=512px border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" style="font-size: 85%; border: 1px solid #CCCCCC; margin: 0.3em;"
| [[Сурет:Global Lightning Frequency.jpg|512px]]
|}
<div style="border: none; width:512px;"><div class="thumbcaption"><center>''Найзағай электр разрядтарының Жер бетіндегі таралуы.''</center></div></div></div>
==Найзағайға қалай дайындалу керек==
 
Найзағайдың түсу қаупінен қорғану үшін, оған қарсы жерасты орасты орнатқаштарын орнату қажет.
ТабиғатқаНайзағайдың түсу қаупінен қорғану үшін, оған қарсы жерасты орасты орнатқаштарын орнату қажет. [[Табиғат]]қа шығу алдында ауа байы болжамын тыңдау қажет. Егер күн бұзылады деп болжалдаса, басқа күні шыққаныңыз дұрыс болады.
 
Егер сіз найзағай болатынын сезсеңіз, онда бірінші кезекте оның жерге түсу жақындығын анықтаңыз және дауыл жақындап не болмаса қойғандығын қараңыз. Жарық жылдамдығының тездігіне тездігіне байланысты (''300000км/с'') онда найзағай жарқылын тез арада байқай аламыз. Мүмкіндігінше дыбыс кешігуі арақашықтық пен оның тездігіне байланысты анықталады. Мысалы: егер жарқылдан кейін найзағайға 5 с өтсе, онда найзағай фронтының арасы ''340м/с*5с = 1700м''.
 
Егер дыбыс кешігуі жиіленсе, онда найзағай фронты сирейді ал егер дыбыс азайса, онда найзағай фронты жақындап келе жатқандығы.
Найзағай жарқылынан кейін қатты дауыл болса, найзағай өте қауіпті. Егер сіз ауылдық жерде болсаңыз: терезені, есікті, құбырларды жабыңыз. Пеш жақпаңыз, себебі пеш трубасынан шығатын жоғары температуралы газда қарсыласа алмаушылық болады. Телефонмен[[Телефон]]мен сөйлеспеңіздер: кейде найзағай столбылардың арасында тартылған сымдарға түседі.
 
<div class="thumb tright" style="background-color: #f9f9f9; border: 1px solid #CCCCCC; margin:0.5em;">
Найзағай болып жатқан сәтте электр желісіне, антеннаға, терезе жанындағы орнықтарғыштарға, үйдің төбесінен су ағатын жерлерге жақындамаңыз, сонымен қатар [[теледидар]], [[радио]] және т.б. электрлі қондырғыларды қоспаңыз.
{|border="0" width=500px border="0" cellpadding="2" cellspacing="0" style="font-size: 85%; border: 1px solid #CCCCCC; margin: 0.3em;"
 
| [[Сурет:Tststage.jpg|512px]]
Егер сіз орманда[[орман]]да болсаңыз, қысқа талдар өскен жерлерді паналаңыз. Биік талдардың қасына, әсіресе қайыңның, еменнің қастарына тығылмаңыз.
|}
<div style="border: none; width:500px;"><div class="thumbcaption"><center>''Найзағай [[бүлттар]]ының даму қарқыны.''</center></div></div></div>
Найзағай болып жатқан сәтте электр желісіне, антеннаға, терезе жанындағы орнықтарғыштарға, үйдің төбесінен су ағатын жерлерге жақындамаңыз, сонымен қатар теледидар, радио және т.б. электрлі қондырғыларды қоспаңыз.
Егер сіз орманда болсаңыз, қысқа талдар өскен жерлерді паналаңыз. Биік талдардың қасына, әсіресе қайыңның, еменнің қастарына тығылмаңыз.
Су жиналатын жерде немесе оның жағысында тұрмаңыз. Жағадан аласырақ, яғни жоғары жерден төменге түсіңіз.
 
Жазық далада, егістікте[[егістік]]те немесе қорғанатын жер болмаған кезде жерге жатпаңыз, қазылған жердің шетіне аяғыңызды қолыңызбең ұстап отырыңыз.
Егер найзағай дауылы сіз спортпен айналысу барысында болса, дереу тоқтатыңыз. Металлдан жасалған заттарды (''[[мотоцикл]], [[велосипед]], [[мұз ойғыш]] және т.б.'' ) шетке қойыңыз және ''20-30 м'' алыс тұрыңыз.
 
Егер найзағай сіз көліктің ішінде отырған кезде болса, машинадан түспей, терезені жауып, радиоқабылдағыштың антеннасын төмен түсіріңіз.
<ref>[[Қазақ Энциклопедиясы|"Қазақ Энциклопедиясы"]], 6 том</ref>
 
==Сілтемелер==
* [[Физика]]
Line 33 ⟶ 38:
* [[Табиғат]]
 
== Пайдаланылған әдебиеттер ==
<references/>
 
{{stub}}
{{wikify}}
[[Санат:Атмосфералық құбылыстарМ]]
[[Санат: Ғылым]]
[[Санат: Су шаруашылығы]]
[[Санат: Атмосфералық құбылыстар]]
 
[[ar:عاصفة رعدية]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Найзағай» бетінен алынған