Үрімжі: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
шӨңдеу түйіні жоқ
Тег: VisualEditor Mobile edit Mobile web edit
 
1-жол:
{{Infobox PRC city |
Header = <font size="-2">[[Uyghur language|Uyghur]]:</font>ئۈرۈمچى شەھرى<br />Ürümchi Shehri<br /><font size="-2">[[Chinese language|Chinese]]:</font>乌鲁木齐市<br />Wūlǔmùqí Shì<br />
<font size="-2">[[Kazakh language|Kazakh]]:</font>ۇرىمجى قالاسى
| Name = Ürümqi
| Province = Xinjiang
Line 32 ⟶ 33:
| Website = http://www.urumqi.gov.cn ([[Simplified Chinese]])
}}
'''Үрімжі''' ({{lang-kz|'''ءۇرىمجى'''}}, {{lang-ug|ئۈرۈمچی, Ürümchi}}, {{lang-zh|乌鲁木齐}} {{lang-zh-pinyin|Wūlǔmùqí}}) – [[Қытай]]дың [[Шыңжаң Ұйғыр автономиялық ауданы‎]]ның орталығы, оның саяси, экономикалық, мәдениетттік орталықтары.
 
== Географиялық орналасуы ==
Үрімжі [[Азия]]–[[Еуропа]] құрлығының кіндігіне, [[Тянь-Шань|Тянь-Шань(Тәңір таулары)]] таулары орта бөлігінің солтүстік бөктеріне, [[Жоңғар ойпаты]]ның оңтүстігіне орналасқан. Үрімжінің үш жағын тау қоршаған, солтүстігі көсілген тұнбалы сектор пішінді жазық, шамамен теңіз деңгейінен 680–920 м. биік. Үрімжі дүние бойынша теңізден ең алыс жатқан қала.
Тарихы [[1755]] ж. [[Чиң|Чиң(清代)]] үкіметі қазіргі Үрімжінің Жюжяуан деген жеріндегі Миң көне қаласында бекініс-қорған салғызып, әскер тұрғызды, әрі оған «Үрімжі» деп ат қойды.
 
[[1763]] ж. қала атын “Дихуа” деп өзгерткен. [[1884]] жылы Шыңжаң өлке болып құрылды да, Үрімжі өлке орталығы болып белгіленді.
Line 51 ⟶ 52:
 
== Тарих ==
Орта ғасырларда Үрімші аймағында Юйлунг (Урум) деп аталатын түрік тайпасы өмір сүрген және бұл жерде Ұлнтай (Үрімтай) деген қала болған. Үрімжі атауы Үрімтай сөзінен шыққан деген пікір бар. Кейбір ғалымдар Үрімші моңғол тілінен аударғанда «Көркем жайлау» дегенді білдіреді дейді. XVI ғасырда моңғол ойрат тайпасы шығыстан қоныс аударып, Үрімші аймағына қоныстанды. 1755-57 жылдары [[Цинь патшалығы]] Жоңғар(清帝国)Жоңғар хандығын жойып, 1759 жылы бүкіл Шығыс Түркістанды жаулап алып, [[Тянь-Шань]] аймағында өз билігін орнатты. 1763 жылы [[Цинь династиясы]] Үрімжідегі қазіргі ГонХуң Шань қаласының ([[Қызыл тау]]) маңына бекініс салып, оны [[“Ди Хуа”]] деп атады (ашу, ағарту, және еске түсіріңіз). Содан бері қала құрылысы үздіксіз болды. 1758 жылы Цинь үкіметінің [[Абылай хан]] келісімімен Үрімжіде қазақтар үшін арнайы базар ашылды. Сол жылы [[Қабанбай батыр]] бастаған қазақстандық сауда делегациясы сауда жасау үшін Үрімші базарына жылқыларды айдап барды. Содан кейін Үрімші біртіндеп Қытайдың батысындағы басты сауда қаласына айналды. Батыс Қытайдағы мұсылмандар көтерілісі жеңіліске ұшырағаннан кейін 1884 ж. Ди Хуа - Шыңжаң провинциясының орталығы. ретінде белгіленген. Үрімжі тұрғындары көбейіп, қала құрылысы артты. 1945 жылы Гоминдан үкіметі Үрімшіге ресми қала мәртебесін берді. Қала 5 округтен және бірнеше ауылдық әкімшіліктерден тұрды. 1949 жылы қыркүйекте Үрімжідегі Гоминдан үкіметі Қытай Коммунистік партиясына бейбіт жолмен бағынды. 1955 жылы Үрімшіде Шыңжаң-Ұйғыр автономиялық ауданы құрылды. Үрімжі қаласының қала құрылысы мен мәдениеті 1980 жылдардан бастап қарқынды дамып келеді. Қалада ауыр және түсті металлургия, тракторлар, автомобиль жөндеу, химия, цемент, жеңіл және тамақ өнеркәсібі, су және электр станциялары, университеттер, педагогикалық, мұнай, а. ш. Институттар бар. Көмір Атырауда өндіріледі. Бүгінгі таңда Үрімші Қытайдың батыс бөлігіндегі маңызды халықаралық сауда-экономикалық орта болып табылады. Үрімші сонымен қатар Қытайдағы қазақтардың мәдени орталығы. Шыңжаң қоғамдық ғылымдар академиясы мен Шыңжаң университетінде қазақтың тарихы мен мәдениетін зерттейтін ғалымдар бар.
 
[[БАҚ]] - Қытайда қазақ тілінде шығатын саяси, әдеби және ғыл. басылымдар “Шыңжаң газеті”, “Ұлттар ынтымағы”, “Шұғыла”, “Шет ел әдебиеті”, “Мұра”, “Шыңжаң қоғамдық ғылымы”, “Тіл және аударма” сияқты мерзімді басылымдар және “Шыңжаң халық баспасы”, “Шыңжаң оқу-ағарту баспасы”, “Шыңжаң жастар-өрендер баспасы”, “Шыңжаң ғылыми-техника баспасының” қазақ редакциясы бөлімдері шығаратын әртүрлі кітаптар жарық көреді. Шыңжаң халық радиосының қазақ бөлімі, Шыңжаң телеарнасы қазақ тілінде үш арнамен күн сайын хабар таратады.
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Үрімжі» бетінен алынған