Париж коммунасы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

[[Ұлттық гвардия|Ұлттық гвардияның]] басшылары жүмысшылардыжұмысшыларды [[Париж қаласы|Париж қаласына]] кірген неміс әскерлеріне оқ атпауға көндірді. Неміс әскері 1-наурыз күні Париж қаласына кірді. Неміс басқыншыларын қаңсылаған иттер мен мияулаған мысықтар қарсы алды. Барлық жұмыс орындары, дүкендер жабық тұрды. 3-наурыз күні үлттыкұлттык жиналыс өзінің отырысында [[Франкфурт келісімі|Франкфурт келісіміне]] көніп [[Бисмарк|Бисмаркке]] тапсырды. ПариждінПариждің халқын неміс әскерлерінің қолымен бағындырмақ болған француз өкіметінің үміті жүзеге асқан жоқ. Париждің қарулы халқын кдрусыздандырукарусыздандыру үшін оларды көшеге турткілептүрткілеп шығару керек болды. Ол үшін үлттык[[ұлттык гвардия]] әскерлерінің онсызда аз жалақысын азайтты. Қала түрғындарынантұрғындарынан қарыздарын екі жетінің ішінде төлеуді талап етті. Бүның бәрі Парижді шыдамынан шығару үшін істелді.

[[Француз үкіметі]] [[Германия]] үкіметімен келісіп, Седан түбіндегі әскерді Парижге кіргізуге рұқсат алды. 12 мын шасси винтовкасын адды. 18-наурыз күні сағат 3-те Тьер әскері Монмартр биігінде түрғантұрған үлттықұлттық гвардия қолындағы артиллерияны басып алғысы келді. Тьер әскері Монмартр биігіндегі зенбіректерді төменге түсіре бастады. Түске таман Тьер әскері Париждің орталық көшелерімен Версальға қарай кете бастады. (Париж халқының, ұлтгықұлттық гвардия әскерлерінің арасымен Тьер әскері зеңбіректерін сүйретіп өтіп кетті). Париж халқы 18-наурыз күні өкімет мүшелері Версальға қашып кеткеннен кейін өкіметті өз қолына алды.

1871 жылы 18-наурыздағы революция стихиялы, ойламаған жерден болған революция болды. Орталық комитет революцияны алдын-ала дайындаған жоқ. [[Варле]], [[Асси]] тағы басқа да көрнекті қайраткерлер де дайындамады. Кешке карай бүкіл Париж көтерілісшілердің қолына өтті. [[Ратуша үйі|Ратуша үйінде]] қызыл жалау желбіреді. Осы кезде үлттык гвардия не істеуі керек еді? Біріншіден, Версальға қарай қозғалып оларды қарусыздандыру керек еді. Екіншіден, үкіметті түткъіндаутұтқындау керек еді. Алайда бүларбұлар үкімет билігіне қолын жеткізе отырып революцияның міндетін түсінген жоқ. Революцияға тән тактика шабуылға шығу екенін түсінбей, қорғаныс бағытын үстанды. Орталық Комитет мүшелерінің "мейрімділігінің" себебі азамат соғысы шығып кетеді деп кдуіптендікауіптенді. Олар бүлбұл соғысты шығарып отырған негізгі мұрындыкмұрындық буржуазия екенін түсінген жоқ. Париж жұмысшылары буржуазияға моральдық ыкпал жасау арқьшыарқылы әсер етуге болады деп түсінді. Орталық Комитет өзінің басшы орган екенін түсінбеді. Ол өзінің негізгі міндеті — Коммунаға сайлау жүргізу деп түсінді. Сайлауға дайындық жүргізді. Буржуазиялық элементтер қарусыз демонстрациялар үйьшдастырдыұйымдастырды. 26-наурыз күні сайлау жүргізілді. [[Париж Коммунасы Советі]] сайланды. Сайлауға еңбекші бүқарабұқара ғана дауыс берді. Коммуна советіне 85 адам сайланды. Дегенмен 16-сәуІрдесәуірде қосымша сайлау болып, тағы 22 адам сайланды. 18-26-наурыз аралығында Орталық Комитет бірнеше шаралар жүргізді. Әлеуметтік жағынан алғанда көпшілігі жүмысшыларданжұмысшылардан түрдытұрды. Партиялык жағынан алғанда Коммуна советі әртүрлі болды. Олардың ішінде [[лрудонистер]], [[неоякобиндшылаар]] тағы баскдлар болды. [[Неоякобиндықтар]] болып жатқан оқиғаның мәнін түсінген жоқ. Олар сыртқы жаудан ФрандияныФранцияны корғауды күн тәртібіне қойды.

Революцияның барысында еңбекші бүқарабұқара үкімет басына келді. [[Бланкистер]] мен неоякобиндіктер бір блокқа бірікті. Кейбір коммуна мүшелері екі топтың екеуіне де қосылған жоқ. Коммуна советінің басым көпшілігі Маркске дейінгі [[социализм|социализмнің]] түрлі ағымдарында түрды. [[Бланкис|Бланкистер]] де, [[пруддонис|пруддонистер]] де Францияның жүмысшыларынажұмысшыларына басшылық жасай алған жоқ. Францияның пролетариатынын өз партиясы болмады.

Сонымен 18-наурыз күні болған халық көтерілісі жаңа революциялық үкіметтің басына Париж жұмысшыларын әкелді. Олар революцияның міндетін түсінген жоқ. Сонда да олар үкімет билігін колына алғаннан кейін өздеріне қажетті жұмыстар істеді. Олар тұрақты армияны жойып қарулы халык жасағын күрдыкұрды. Ескі аппараттың чиновниктері жүмысқажұмысқа шықпай қойды. Коммуна атқарушылық және орындаушылық билікті біріктірді. Париж Коммунасы 10 комиссия күрдыкұрды. Олар финанс, әскери, юстиция, қоғамдық тағы басқа. Коммуна Советі бүлбұл комиссияларға өз өкілдерін тағайындады. Басқару және сот аппараттарына мүшелер сайлау арқылы тағайындалды. Сенімді ақтамағандарды жұмыстан шығаратын болды. Коммуна жүмысшылардың еңбек ақысын маман жұмысшылардың еңбек ақысымен теңестірді. Коммуна жаңа мемлекеттік қүрылымқұрылым ретінде көрінді: түрақтытұрақты армияны халық жасағымен алмастыру әрекеті, ескі бюрократтык аппаратты жойып жаңа аппарат құруы, жалпыға бірдей сайлау енгізуі. Олар халық алдында есеп берді. Қызметкерлер жалақысы жұмысшы жалақысына жақын етіп белгіленді. Заң шығару және атқару органдары Коммунаға біріктірідді.

Коммуна советі қүрылғаннанқұрылғаннан кейін елдің ішінде әлеуметтік топтардың саяси белсенділігі артты. Әйелдер клубы тағы басқа клубтар қүрылды. Коммуна жүмысшылардыңжұмысшылардың талабын орындауға тырысты. Айырбас және еңбек комиссиясы қүрылдықұрылды. Оның басшысы [[Лео ФранкелъФранкель]] былай деді: "Егер біз жүмысшыларға ештеңе істемесек Париж Коммунасының мәні не?" — деді. Он сағаттық жүмысжұмыс күні енгізілдІенгізілді. Түнгі жүмысқажұмысқа тыйым саддысалды. Осы шаралар Коммуна советінің жүмысшыларжұмысшылар үкіметі екенін көрсетеді. ШіркеудІШіркеуді мемлекеттен бөлді. Азаматтық оқу енгізілді. Балалар бақшасы, мүражаймұражай есіктері ашылды. Париж Коммунасы соғысты жек көретінін көрсетті. Наполеонға салынған жүз метрлік алып ескерткішті қүлаттықұлатты. Париж Коммунасы кезінде баска елдердің азаматтары [[Лео Франкель]], [[Врублевский]], [[Домбровский]], басқа да орыс азаматтары жұмысшылардың қиындықгарынқиындықтарын бөлісті.

Францияның провинцияларын да, басқа да қалаларында 23-наурызда [[Марсель қаласы|Марсель қаласында]], [[Лион]], [[Тулон]] кэлаларындақалаларында революция болды. Бірақ олар үзақұзақ өмір сүрген жоқ. Шаруалар мен Париж Коммунасы арасындағы байланыс жасау әрекеті болды. Коммунар жазушы [[Андре Малон]] шаруаларға арнап жазған "К сельскому труженику" деген үндеуінде былай жазды: "Туысқан, сені алдап жатыр, сондықтан менің талап етіп жүргенім азат болу - сенің де азат болуың".<ref> Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007.