Вольтер: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

[[Сурет:Mogila-Voltera-v-Panteonye-.jpg|thumb|left|200px|Надгробие на могиле Вольтера в [[Пантеон (Париж)|парижском Пантеоне]]]][[Сурет:Maison-voltaire-ferney.jpg|thumb|150 px| right| Дом Вольтера в поместье [[Ферней-Вольтер|Ферней]]]]'''Вольтер''' (1694-1778) - жоғарыдан реформа жасау арқылы қоғамда өзгерістерге жетпекші болды. [[Әлеумет|Әлеуметтік]] жамандық білмеушіліктен деп есептеген. Оның пайымдауынша, теңдік, еркіндік жаратылыстан берілген құқықтар. Барлық азаматтар заң алдында тең. Бірақ мүліктік теңсіздікті адамдардың жаратылысынан солай деп түсінді.

Қоғамды демократиялық негізде қайта құру мәселесі оны алаңдатқан жоқ. Ол үшін маңызды мәселелер: жаратылыс құқы, еркіндік, тендік. Еркіндік ол үшін бірінше кезекте жеке адамның, индивид еркіндігі, ал жалпы қоғам еркіндігіне мән бермеді. Жеке адам еркіндігінің негізі - сөз еркіндігі, онымен бірге баспасөз еркіндігі. [[Католик|Католиктік]] шыдамсыздыққа қарсы ар-[[ұят]] еркіндігін ерекше қарсы қойған.

В. пікірінше, нағыз еркіндік адамдар бір-бірінен тәуелсіз болған жағдайда болады. Яғни, [[автоном|автономды]] субъектілерге айналу шарт болады. Сонда тәуелділік басқа сипат алады, заңға тәуелді болмақ. В. басқалардай еркіндік пен теңдікті бір-біріне қарсы қоймайды, қайта еркіндік теңдікпен толықтырылып, күшейтіледі. Адамдардың теңдігі саяси-заңды мағынада: барлық адамдар заң алдында тәуелді әрі барлығы бірдей заңмен қорғалады. [[Мүліктік]] теңсіздік олардың жаратылысынан деп түсінді. Әрі мүлікке иелік адамның қоғамдағы жағдайын анықтайды. Мысалы, қоғамдық мәселелерді шешуде тек мүлік иелері ғана дауыс беруге құқылы. Осы тұрғыдан сословиелік артықшылықтарды және шіркеулі соттарды жоюды ұсынды. [[Аристократия|Аристократияны]] бюрократиямен ауыстыруды ұсынды. Ал [[реформа|реформаларды]] жүргізуді кемеңгер мемлекеттік билікке жүктеді. Абсолюттік [[монархия|монархияны]], кемеңгер монарх билігін қолдады. Ол тек білімді, ақылды ғана емес, сонымен қатар қайырымды болуы керек дейді ол.

[[Мемлекет]] - алғашында республика түрінде пайда болған отбасылар бірлестігі. Оның пайда болуы табиғи дамудың нәтижесі. Республика адамдардың табиғи жағдайына келеді. Билік мұнда көпшілік еркімен бағытталады. Ал оны бір адам немесе заңдар негізінде адамдар тобы іске асырады. Мемлекетті басқару түрлеріне емес, институттар арқылы іске асатын принциптерге мән берді. Мұндай әлеуметтік-саяси, құқықтық принциптерге еркіндік, меншік, заңдылық, қайырымдылық жатады.<ref> Саяси түсіндірме сөздік. – Алматы, 2007.