Анатомия: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Rayurad mc (талқылау | үлесі) Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
[[Файл:Lateral head anatomy detail.jpg|thumb]]
[[Сурет:Heart-and-lungs.jpg|thumb|right|Адам жүрегі мен өкпесі, ''[[Gray's Anatomy]]'' ескі баспасынан.]]
'''Анатомия''' ({{lang-el|ἀνα-}} - үстінен + {{lang-el2|τέμνω}}- кесем — бөлшектеу, кесу, іреу) — [[тірі|тірі]] организмдердің үлкейткіш аспаптардың көмегінсіз көзге көрінетін қүрьшысын зерттейтін іргелі (фундаментальды) биологиялық морфологиялық ғылым. Анатомия — зертгеу нысандарына байланысты [[жануарлар|жануарлар]] және өсімдіктер анатомиясы болып екіге бөлінеді. Жануарлар анатомиясынан [[адам|адам]] анатомиясы жеке ғылым саласы ретінде бөлінді. Зерттеу бағыттарына сәйкес анатомия өз кезегінде бірнеше салаларға бөлінеді:
# жүйелі анатомия — [[адам|адам]] мен [[жануарлар|жануарлар]] дене мүшелерінің құрылысын, олардың атқаратын қызметтерімен байланыстырып, мүшелер жүйелері ретінде (тері жабыны, [[сүйектер|сүйектер]] , бұлшық еттер, ас қорыту, тыныс алу, зәр бөлу, көбею, тамырлар, эндокринді бездер, жүйке жүйелері) зерттейді;
# мүсіндік (пластикалық) анатомия — [[адам|адам]] мен [[жануарлар|жануарлар]] организмдерінің сыртқы дене бітімі мен дене бөліктерінің тұрақты жағдайдағы немесе қозғалыстағы пропорциялық арақатынасын зерттейді. Мүсіндік анатомияның негізін қалаған италиян ғалымы Леонардо да Винчи;
# топографиялық анатомия — [[адам|адам]] мен [[жануарлар|жануарлар]] организмдерінің белгілі аумақтары мен бөліктеріндегі әртүрлі жүйелер мүшелерінің орналасу орындары мен сол аймақтағы олардың арақатынастарын зерттейді;
# салыстырмалы анатомия — әртүрлі типтер мен кластарға жататын жануарлардың белгілі бір мүшелерінің немесе мүшелер жүйелерінің құрылыстарын салыстырып зерттейді;
# түр анатомиясы — жануарлардың түрлеріне байланысты, олардың дене құрылысындағы ерекшеліктерді анықтайды;
# түқым анатомиясы — мал түқымдарына сәйкес, олардың дене құрылысындағы салыстырмалы айырмашылықтарды зерттейді;
# жас анатомиясы — жануарлардың жасына байланысты, олардың дене мүшелері құрылысындағы [[құрылым|құрылымдық]] өзгерістерді анықтайды;
# қалыпты анатомия — ересек [[адам|адам]] мен [[жануарлар|жануарлар]] организмдерінің дертсіз қалыпты жағдайдағы [[құрылыс|құрылысын]] анықтап зертгейді;
# сырқаттық (патологиялық) анатомия — ауырған организм дене мүшелерінің [[құрылыс|құрылысын]] қалыпты анатомия мөліметтерімен салыстыра отырып зерттейді;
# микроскопиялық анатомия — [[жануарлар|жануарлар]] организмі мүшелерінің микроскоппен ғана көрінетін [[құрылыс|құрылысын]] зерттейді.
Адам мен жануарлардың қалыпты анатомиясы көптеген ғылыми салалардан [[тұрады|тұрады]]:
* остеология — [[сүйектер|сүйектер]] жүйесі туралы ілім
* синдесмология — [[сүйектер|сүйектер]] байланыстары туралы ілім
* миология - бұлшықеттер туралы ілім
* дермотология тері жабыны және онын туындылары туралы ілім
* спланхнология — ішкі ағзалар туралы ілім
* эндокринология — ішкі секреция бездері туралы ілім
* ангиология — тамырлар жүйесі (қанайналым, лимфаайналым, қантүзу мүшелері) туралы ілім
* неврология — жүйке жүйесі туралы ілім
* эстезиология — сезім мүшелері туралы ілім.
Анатомия ғылымының негізін көне грек [[ғұламалары|ғұламалары]]: Алкмеон Кротонский, Гиппократ, Аристотель, Герофил, Эразистрат, ертедегі Рим ғалымдары: А.К. Цельс, К.Гален, орта ғасыр шығыс ғүламасы Әбу Әли ибн Сина, қайта орлеу дәуірінің ғалымдары: Леонардо да Винчи, А.Везалий және т.б. ғалымдар қалады.<ref> Биоморфология терминдерінің түсіндірме сөздігі/ - Алматы: "Сөздік-Словарь", 2009. ISBN 9965-822-54-9</ref>
<references/>▼
[[Санат: Биоморфология]]
[[Санат: Биология]]▼
[[Санат: Морфология]]
{{stub}}
{{wikify}}
▲== Пайдаланған әдебиет==
▲<references/>
[[ru:]]
▲[[Санат:Биология]]
[[af:Anatomie]]
| |||