Ядро: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
'''Ядро''' ([[nucleus]]) – [[жануарлар]] мен [[өсімдіктер]] клеткаларының ең маңызды құрам бөлігі. Ядро тұқым қуалаушылық ([[генетика]]) ақпараттың сақталуы және осыған байланысты клетка [[цитоплазма]]сындағы [[белок]]тар мен [[фермент]]тердің түзілуін қамтамасыз етеді. Ядроны алғаш рет тауықтың жұмыртқа клеткасынан байқаған 1825 ж. чех ғалымы [[Я.Пуркине]] ([[1787 – 1869]]) болды. Ядроны өсімдіктер клеткасынан [[ағылшын]] ботанигі [[Р.Броун]] ([[1831 – 33]]), ал жануарлар клеткасынан [[Т.Шванн]] ([[1838 – 39]]) анықтады. Ядро [[кариолемма]]дан (ядро қабықшасы), [[хромосома]]лардан, ядрошықтан және [[кариоплазма]]дан (ядро сөлі, шырыны) құралады. [[Кариолемма]] ядроны клетка [[цитоплазма]]сынан бөліп тұрады. Ол сыртқы және ішкі жарғақшалардан және олардың аралығындағы жарғақаралық ([[перинуклеар]]лы) кеңістіктен тұрады. [[Кариолемма]]да көптеген ұсақ тесіктер болады. Олардың саны клеткадағы түзіліс процестерінің белсенділігіне байланысты. Түзіліс процесі күшейген сайын, тесіктер саны да көбейеді. Ядро қабықшасы тесіктері арқылы клетка [[цитоплазма]]сы мен Ядро аралығында зат алмасу процесі ([[белок]]тар, [[көмірсу]]лар, [[май]]лар, [[нуклеин қышқылдары]], су, әр түрлі [[ион]]дар) үздіксіз жүріп отырады. [[Кариолемма]] тесіктері арқылы ядро [[цитоплазма]]лық тормен, одан әрі клетканы қоршаған ортамен байланысады. Ядроның біркелкі қоймалжың сұйық бөлігі [[кариоплазма]] деп аталады. Оның құрамына [[су]], [[белок]], [[көмірсу]]лар, [[нуклеопротеид]]тер, [[витамин]]дер, [[фермент]]тер, [[минералды тұздар]] [[ион]]дары кіреді. [[Кариоплазма]] [[митоз]] кезінде [[цитоплазма]]мен қосылып кетеді. Ол ядроның құрам бөліктерін байланыстырып тұрады. Ядро құрамындағы қара-көк түске боялған, дөңгелек келген денешікті ядрошық деп атайды. Оның мөлшері 1 – 5 мкм, оның негізін жуандығы 60 – 80 нм жіпше торы құрайды. Ядрошықтың саны 1 – 2, кейде одан да көп болуы мүмкін. Ядрошық [[нуклеопротеид]]тен ([[РНҚ]] және [[белок]]) құралған. Онда [[рибосома]]лық [[РНҚ]] ([[р-РНҚ]]) және [[рибосома]]лар түзіледі.
Ядро (лат. nucleus, грек, kaiyon — ядро) — организмдегі протеиндік алмасуды реттеу арқылы тұқымқуалаушылық қасиеттерді ұрпақтан-ұрпаққа жеткізетін жасушаның негізгі бөлігі. Интерфазалық жасуша ядросы хроматин дәншелерінен (хромосомалардың көрінетін бөліктері), ядрошықтан, нуклеоплазмадан (кариоплазма — ядро сөлі) және нуклеолеммадан (кариолемма) тұрады. Сыртқы және ішкі жарғақтардан құралған нуклеолеммада цитоплазмамен қатысатын диаметрі 80-90 нм тесіктер болады. Интерфазалық хроматин дәншелері хромосомалардың микроскоппен көрінетін бөліктері. Хромосомалардың таратылған, нашар боялатын және белсенді қызмет атқаратын бөліктерін — эухроматин, ал ширатылып жақсы боялатын, енжар қызмет атқаратын бөліктерін гетерохроматин деп атайды. Хромосомалар тұқымқуалаушылық қасиеттерді ұрпақтан-ұрпаққа жеткізетін құрылым. Олар дезоксирибонуклеопротеидтерден тұрады. Ядрошық дөңгелек келген, диаметрі 1-5 мкм денешік. Ядрошықта рибосомалар түзіледі. Кариоплазма ядроның біркелкі боялған қоймалжың бөлігі. Кариоплазма құрамында нуклеин қышқылдары мен протеиндерді түзуге керекті нуклеопротеидтер, гликопротеидтер және әртүрлі ферменттер болады.<ref> Биоморфология терминдерінің түсіндірме сөздігі/ - Алматы: "Сөздік-Словарь", 2009. ISBN 9965-822-54-9</ref>
==Пайдаланған әдебиет==
<references/>
[[Санат: Биоморфология]]
[[Санат: Морфология]]
[[Санат: Я]]
{{stub}}▼
{{wikify}}▼
[[ar:نواة (توضيح)]]
Line 35 ⟶ 43:
[[th:นิวเคลียส]]
[[yi:ניוקליז]]
▲{{stub}}
▲{{wikify}}
▲[[Санат: Физика]]
| |||