I Пётр: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

[[FileСурет:Peter de Grote.jpg|thumb|alt=A.|]]

'''Петр І''' Ұлы Петр (9.6. 1672, Мәскеу — 8.2.1725, Петербург) — мемлекет қайраткері, орыс патшасы (1682 — 1725), Ресей императоры (1721), қолбасшы, реформатор. [[Романовтар әулеті|Романовтар әулетінен]]нен шыққан.

== Петрдің ерте жылдары ==

[[FileСурет:Peter I in 1697-98.jpg|thumb|alt=A.|left|Ұлы елшілік.Голланд матросының киiмшеңiндегі Петрдiң портретi]]

<br />

<br />

== Ресей империясының жасауы ==

[[FileСурет:Capture of Azov 1696.png|thumb|alt=A.|left|Азов соғысы]]

Петр І Ресейдің әскери қуаты мен халықаралық беделін арттыруға тырысты. Тұрақты орыс армиясы мен [[әскери-теңіз флоты|әскери-теңіз флотын]]н құрып, әскери мектептің негізін қалады, әскери өнеркәсіпті дамытуға ерекше көңіл бөлді. 1695 — 96 жылдары Ресей түріктермен соғыс нәтижесінде Азов бекінісін алып, [[Азов теңізі|Азов теңізіне]]не шықты. 1700 жылы Түркиямен бейбіт келісімге келіп, Еуропадағы ең қуатты держава — Швециямен соғысқа кірісті. 1700 — 21 жылдары Солтүстік соғыс нәтижесінде Ресей жеңіп, Еуропадағы қуатты державалар қатарына қосылды. 21 жылға созылған Солтүстік соғыста жеңіске жеткен ол [[император]] атанып, Ресей империяға айналды. 1721 жылы Ништадт бейбіт келісім бойынша Ресей Карелияға, Рига мен Нарва қалаларына иелік етіп, [[Балтық]] теңізіне шықты. 1722 — 23 жылдары Парсы жорығы нәтижесінде Ресей Дербент және [[Баку]] қалаларымен бірге [[Каспий теңізі|Каспий теңізінің]]нің Батыс жағалауына иелік етті.

== Ресейді қайта құру ==

[[FileСурет:Peter benois.jpg|thumb|alt=A.| Санкт-Петербург Балтық теңiзiнiң жағасында құрылысының идеясы, Alexandre Benois, 1916]]

Петр І басыбайлылық құқықты, помещиктердің қоғамдағы жоғары орнын сақтай отырып, Ресейдің дамыған [[Батыс Еуропа]] елдерінен артта қалуын жоюға бағытталған реформалар жүргізді. Бұл реформалар боярлар мен дінбасылардың қарсылығына ұшырады. Петр І-ге қарсы топтардың наразылығы 1697 жылы И.Циклер қастандығы, 1698 жылы атқыштар көтерілісі мен 1718 жылы өз ұлы Алексейдің қастық әрекеттерінде көрініс тапты. Оның билігіне қарсы 1705 — 06 жылдары Астрахан көтерілісі, 1707 — 09 жылдары К.Булавин көтерілісі, 17 — 18 ғасырларда [[Башқұрт|Башқұрттар]]тар көтерілісі болып, олар қаталдықпен басып жанышталды. Петр І реформалары қоғамдық өмірдің барлық салаларын қамтыды. Басыбайлы шаруалардың жеке басына салық енгізілді, шаруаларды қала, бекініс, көпір құрылыстарына тарту заңдастырылды. 1722 жылы әскери және азаматтық қызмет тәртібі бекітіліп, мемлекеттік қызметке тегіне қарамай алу енгізілді. Ауыл шаруашылық, металлургия, тау-кен өндірісі, сауда дамыды. Саудагерлер 2 гильдияға бөлініп, қолөнершілер мамандығына сәйкес цехтарға біріктірілді. Оның мемлекеттік аппаратқа енгізген реформалары орыс самодержавиесінің 18 ғасырда дворяндық монархияға айналуында маңызды қадам болды. Боярлар думасы сенатпен (1711), приказдар коллегиялармен (1718) ауыстырылды. Мемлекет басқаруды бақылайтын генерал-прокурор басқаратын прокурорлар қызметі енгізілді. Шіркеуге мемлекеттік бақылау орнату мақсатында жоғары діни орган — [[синод]] құрылды. 1708 — 09 жылдары воеводалықтар және наместниктер орнына 8 (кейін 10) губерния мен уездер құрылды. 1703 жылы Петербургтің негізгі қаланып, 1712 жылы астана Мәскеуден осында көшірілді.

== Сол кездегі Қазақстан ==

== Пайдаланылған әдебиет</span> ==

[[hiffi:PeterPietari I of RussiaSuuri]]

[[kohe:표트르פיוטר 1세הגדול]]

[[swko:Peter표트르 I wa Urusi1세]]

[[shstq:PetarPeter Velikidie Groote]]

[[tlsw:PedroPeter angI Dakilawa ng RusyaUrusi]]