Ақ дегелек: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

[[Сурет:White Stork-Mindaugas Urbonas-1.jpg|thumb|right]]‎ '''Ақ дегелек '''<ref name="source1"> ҚР табиғаты 3т. </ref> (Cіconіa cіconіa) – [[дегелек|дегелектер]] тұқымдасына жататын ірі ақ құс. Ол Қазақстанда [[Оңтүстік Қазақстан]] мен [[Жамбыл облысы|Жамбыл облыстарында]] ғана кездеседі. Соңғы деректер бойынша Қазақстанда 15 – 30 жұптай ғана Ақ дегелек бар. Кейбір Еуропа елдерінің зоологиялық бақтарында өсіріледі. Тұмсығы түзу, ұшына қарай үшкірлеу келеді. Қанатының ұзындығы 58 – 61 см, салмағы 3,5 – 4 кг. Қанаты қара, тұмсығы мен сирағы қызыл, [[мекиен|мекиенінің]] дене тұрқы [[қораз|қоразынан]] гөрі кішілеу әрі тұмсығы жіңішкелеу болып келеді. Ақ дегелек тұмсықтарын бір-біріне тиістіріп қана дыбыс шығарады. Ұшқан кезде мойынын алға қарай созып ұшады. Ақ дегелек – жұбын жазбай, бір орынға бірнеше жыл қатарынан келіп, елді мекендерге жақын су айдындарының маңындағы шалғынды, батпақты жазық аңғарларға ұя салады. Жыныстық жағынан 2 – 3 жылда жетіледі. Жылына 1 рет 2 – 5 жұмыртқа салып, оны 32 – 34 күндей мекиені мен қоразы кезектесіп басады. [[Балапан|Балапандарын]] ұядан 70 – 72 күнде ұшырады. Ақ дегелек ұсақ жәндіктермен, сондай-ақ жыланмен, көлбақамен, құрбақамен және кемірушілермен қоректенеді. Ақ дегелек – жыл құсы. Тамыз – қыркүйекте жылы жаққа қоныс аударады. [[Африка]], Азияның оңтүстігінде қыстап шығады да, наурызда қайта ұшып келеді. Кейбір зерттеушілер Ақ дегелекті “ләйлек” деп жазады, қазақ халқы оны “дегелек” деп атайды. Себебі: Ақ дегелек құсына байланысты халқымызда [[мақал-мәтел]], [[аңыз]], әңгімелер көптеп кездеседі. (мысалы, “Жылқының жауы — бөгелек, жыланның жауы — дегелек”, “Дегелек келді жаз болды, бала-шаға мәз болды”). Қазақ халқы Ақ дегелекті киелі құс деп есептейді де, оның ұясын бұзуға, жұмыртқасын алуға, атуға мүлде рұқсат етпейді. Ақ дегелек санының азаюына байланысты қорғауға алынған.Қазақстанның [http://www.kitaphana.kz/ru/downloads/referatu-na-kazakskom/218-kyzyl-kitap/1779-kyzyl-kitap.html “Қызыл кітабына”]енгізілген (1996).