Уикипедия

Кварц: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
[[File:Quartz Brésil.jpg|thumb|Кварц]]
==Кварц ==
'''''Кварц''''',''шынытас'' – табиғатта ең көп таралған тау жынысын түзуші минерал. Оксидтер класына жатады, химиялық формуласы ''SіO2''. Кварцтың 12 [[полиморфтық]] түрі анықталған. Оның ішінде негізгілері – =K. (''тригональдік [[сингония]]да, төмен температуралы''), =K. (''гексагональдік сингонияда, жоғары температуралы''), ''2 – [[тридимит]]'' (''гексагональдік''), ''b – [[кристобалит]]''(кубтық). Кварц
''Кварц'' — түссіз немесе боялған табиғи не синтетикалық минерал, [[кремний]] қостотыгы кристалы (Si0<sub>2</sub>); пъезоэлектрик (J= 10<sup>10</sup> — 10<sup>Ӏ2</sup>Ом • см).
әр түрлі жыныстарда [[ксеноморфты]] агрегаттар, ұсақ түйірлі масса, жеке, қосарланған кристалдар, [[друза]]лар түрінде кездеседі. Табиғатта салмағы 40 т-дай кварц кристалдары табылған. Кварцтың ''қаттылығы'' 7, ''меншікті салмағы'' 2,6 г/см3, ''балқу температурасы'' 1710С, шыныша жылтыр, ультракүлгін сәулені жақсы өткізеді, [[пьезоэлектрлік]] қасиеті бар. Түсіне байланысты кварц әр түрлі аталады: оның таза, мөлдір, ашық түсті ақаусыз кристалы ''асыл тас'' қатарына жатады. Олар: ''тау хрусталі (мөлдір), [[аметист]] (күлгін көк),[[ раухтопаз]] (көкшіл, мөлдір), [[морион ]](қара), [[аквамарин]] (сарғылт, күрең, қызыл), [[цитрин]] (алтындай сары), [[празем]] (мөлдір жасыл)'', т.б. Кварц дала шпаттары, [[слюда]]лар сияқты минералдармен бірге магматекті қышқыл жыныстардың, [[гидротермальдік]] желілердің, [[пегматит]]тердің,[[метаморфтық]] жыныстардың басты жыныс құраушы минералы ретінде кең тараған. Кварцтың әсем түстілері зергерлік бұйымдар жасауға, түссіз, мөлдір таза кристалдары оптикалық аспаптар, ал кейбіреулері ([[агат]]) дәлдігі жоғары механизмдердің бөлшектерін (''призма, ось, тірек'', т.б.) жасау үшін, [[пьезооптикалық]] ақаусыз ірі кристалдар ''радиотехникада'' пайдаланылады. Кварцтан ''қышқылға, отқа және химиялық әсерлерге'' шыдамды берік ''ыдыс, кварц лампасы, абразиялық материалдар'' даярланады.'' Шыны, керамика өндірісінде, металлургияда'' кварцты [[флюс]] ретінде пайдаланады. <ref name="source1">Қазақ энциклопедиясы</ref>
 
Электрондық аспап жасауда Кварц (монокристалдан қиып алынған кесінділер түрінде) пъезоэлектрлік түрлендіргіштерді, [[резонаторлар|резонаторларды]], сүзгілерді, [[Ультрадыбыс|ультрадыбыстық]] тежеу желілерін дайындау үшін колданылады.
[[file:Crystal oscillator 4MHz.jpg|thumb|right|150px]]
==Кварцтық генератор==
''Кварцтық генератор''
:1. Кварц минералының табиғи резонанстық қасиетін пайдалануга негізделген [[автогенератор]]. Ондай автогенератор өзінің жиілігінің аса жоғары орнықтылығымен ерекшеленеді.
 
:2. Тербеліс жүйесі ретінде кварц пъезоэлектрлік резонатор немесе пъезоэлемент қолданылатын қуаты төмен, өте тұрақты электр тербелістерін өндіретін [[генератор]]. (Δf/f) 60°С- тан +100°С-қа дейінгі [[температура]] диапазонында Кварцтық генератор жиілігінің тұрақтылығы 5 • 10~6-не жетеді.
 
Бұл кварцтық [[резонатор|резонатордың]] сапалылығы жоғары екенін көрсетеді ''(Q = 105 — 107).''
 
==Кварцтық резонатор==
''Кварцтық резонатор'' — бағыты белгілі қимадан тұратын кварц пластинкасы бар электромеханикалық тербелмелі жүйе.
[[file:Crystal oscillator RU.jpg|thumb|left|150px]]
Қоздырылған тербеліс жиілігін тұрақтандыру үшін автогенераторларда, бірнеше [[Герц|кГц]]-тен ондаған мГц- ке дейінгі аралықтағы тар жолақты сүзгілерде, уақыт өлшеу үшін кварцтық сағаттарда колданьшады. Электрлік сапасы, тұрақтылығы және сенімділігі аса жоғары жүйе.
<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық. ғылыми түсіндірме сөздігі: Электроника, радиотехника және байланыс. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007
ISBN 9965-36-448-6</ref>
 
==Пайдаланған әдебиеттер==
<references/>
[[Санат: К]]
 
[[Санат: Электроника]]
 
{{stub:Электроника, радиотехника және байланыс}}
{{wikify}}
 
==Пайдаланылған әдебиет:==
 
<references/>[[Қазақ энциклопедиясы]], 4-том
 
[[ar:مرو (معدن)]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Кварц» бетінен алынған