Арша: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Арша'''. Оны кәдімгі арша, ем арша деп те айтады. Биіктігі 1-3,5 метр, қысы-жазы көгеріп тұратын, [[бұта|бұталы]] [[өсімдік]]. Қара күзде өсімдіктің піскен [[жеміс|жемісі]] (қаракөк түстілері) жинап алынып, ашық жерде ептеп кептіреді. [[Халық емі|Халық]] емінде арша жемісі ежелден-ақ несеп айдайтын және [[қуық|қуықтың]] қабынуын басатын дәрі ретінде қолданылып келеді. Аршамен [[тіс]] тазалау пайдалы. <ref name=source1> [[Қазақ энциклопедиясы]] I том</ref>▼

'''АРША (Junіperu»)''' — [[кипарис]] тұқымдасына жататын мәңгі жасыл қылқан жапырақты бұта немесе ағаш. Тау беткейінде, альпі белдеуінде, құмды жерлерде өседі. Қазақстанда оның жабайы 10 түрі бар. Табиғи жағдайда көбірек кездесетін түрлеріне Түркістан А-сы (І. turke»tanіca), Талас А-сы (І. tala»«іca), Сібір А-сы (І. «іbіrіca), кәдімгі А. (І. communі»), Зеравшан аршасы (І. «erav»chanіca) жатады. Олардың ''биікт. 1-2 м-ге жетеді. Бұтағы тік немесе жерге жайыла өседі. Қылқаны қабыршақты, тікенекті келеді, үш-үштен шоқтанып не екі-екіден қарама-қарсы орналасады. Жеміс бүрі жидек пішіндес не шар тәрізді, түсі көкшілдеу болады.'' А-лар тұқымынан және өсімді жолмен көбейтіледі. Сәуір — мамыр айларында гүлдейді, тұқымы жаздың аяғында, кейде күзде піседі. Тұқымынан шыққан жас өскіндер бір жылдан кейін тез өсіп, жақсы жетілген соң топырақты қатайтады. А. 300 жылдай өседі. Сондықтан қазақ халқының ұғымында қасиетті, киелі ағаш саналады. Бұтақтарынан эфир майы, қант, шайыр, балауыз және органик. қышқылдар алынады. А-ны орман ш-нда, таулы аймақтарда топырақтың опырылып кетуін болдырмау үшін отырғызады. Қазақстанда А-ны [[Алматы]], [[Алтай]], [[Қарағанды]] қ-ларының ботаника бақтарында қолдан да өсіреді. ▼