Атом: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш r2.6.1) (Боттың үстегені: bug, lmo, mg, mhr, mr, new, pih, pnb, si, srn, ug, zh-yue |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
27-жол:
|}
|}
'''Атом'''<ref>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Химия. Н.Нұрахметов, А.Ниязбаева, Р.Рысқалиева, Н.Далабаева. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. — 336 бет. ISBN 9965-36-416-8</ref> ({{lang-grc|ἄτομος}} - бөлінбейтін) заттарды құрайтын элементтердің өзіне тән химиялық қасиеттерін сақтайтын ең кіші бөлшегі. '''''Атом''''' – бүтіндей алғанда ''зарядсыз, бейтарап'' бөлшек. Ол ортасында өзінен радиусы ''10<sup>4</sup> -10<sup>5</sup>'' есе кіші көлемді алып жатқан оң зарядты [[ядродан]] және оны айнала қозғадып жүрген теріс зарядты [[электрон]]дардан тұрады. Атом өзінің сыртқы бір немесе бірнеше электрондарын жоғалтқанда ''оң'', ал сырттан электрон қосып алғанда ''теріс'' [[ион]]ға айналады. Атомның сызықтық өлшемдері ~ ''10<sup>-8</sup> см'', көлденең қимасының ауданы ''~10<sup>-16</sup> см<sup>2</sup>'', көлемі ''~10<sup>-24</sup> см<sup>3</sup>''. Борлың атом теориясында ең қарапайым атом – [[сутегі атомы]]. Оның радиусының дәл белгілі бір мәні бар және ол мүмкін болатын ең кіші айналу орбитасының радиусы шамасына тең: ''a''=0.53 * 10<sup>-8</sup> см (''дәлірек, 0.52917*10<sup>-8</sup> см''). Атомның массасы, негізінен оның ядросының массасына тең және ол массалық санға (''А''), яғни [[протон|протондар]] мен [[нейтрон|нейтрондардың]]
Осы 4 кванттық сан мен [[Паули принципі]] атомдағы электрондардың барлық күйлерін сипаттайды. Сонымен бірге кванттық теорияда микробөлшектердің сол 4 кванттық сан анықтайтын күйлерін толқындық функциямен (''φ'') өрнектейді. Ол функцияның квадраты (|''φ''|<sup>2</sup>) бөлшектердің кеңістік нүктелерінде болу ықтималдығын білдіреді. Кеңістіктегі электрон бұлтының тығыздығы осы Атомның орбиталарында 2 не одан да көп электрондар қозғалып жүрсе, онда мұндай күрделі атомдардағы электрондардың өзара әсерлесуін де еске алу керек. Ол әсерлесулер тек электр статикалық ғана емес, орбиталық магниттік моменттер мен бөлшектердің өзінің ішкі магниттік моменттері де өзара әсерлесуі мүмкін. Мысалы, [[гелий]] атомындағы ''2 электронның'' негізгі күйдегі әсерлесу ''энергиясы 78.98 эВ.'' Көп электронды атомдар құрылысын зерттегенде бұларды есепке алып отырады. Сонымен бірге әр электронның орбита бойымен қозғалысында туатын электр магниттік өрісі мен электронның ішкі магниттік моменттерінің әсерлесуі де қосымша байланыс энергиясын тудырады. Осының нәтижесінде атом спектрлерінде нәзік түзілісті, ал электрон мен ядроның магниттік моменттерінің өзара әсерлесуінен аса нәзік түзілісті көреміз. Қазіргі замандағы кванттық электр динамикасында атом электрондарының вакуум құрамындағы '''виртуал'''ды бөлшектермен әсерлесуін де есептеп атом құрылысының мұнан да күрделі екеніне көз жеткізуге болады.<ref>Балалар Энциклопедиясы, II- том</ref> == Пайдаланған әдебиет==
<references/>
Line 33 ⟶ 37:
{{wikify}}
[[Санат:Химия]]
[[Санат:Ғылым]]
[[Санат:Термин]]
[[Санат:Химия]]
[[Санат:А]]
[[af:Atoom]]
|