17:56, 2011 ж. наурыздың 9 кезіндегі нұсқа өңдеу Жуланова Жанель (талқылау \| үлесі) 111 edits Қазақстан табиғаты		08:22, 2011 ж. шілденің 12 кезіндегі нұсқа өңдеу жоққа шығару Ulan (талқылау \| үлесі) Администраторлар 30 436 edits шӨңдеу түйіні жоқ Жаңарақ өңдеме →
1-жол: {{pp-move-indef}} [http://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%97%D0%B0%D0%B3%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D1%80%D0%B0%D0%BD%D0%B8%D1%86%D0%B0 Инертті газдар], асыл газдар – элементтердің периодтық жүйесінің VIII тобындағы химиялық элементтер. Олар: гелий, неон, аргон, криптон, ксенон, радон. Инертті газдар – түссіз және иіссіз, молекулалары бір атомды, сұйылу, қату температурасы өте төмен. Аздаған мөлшерде ауада, минералдар құрамында, табиғи газдарда, еріген күйінде суда кездеседі. Сондай-ақ алып планеталар (Юпитер, Сатурн) атмосферасынан да табылған. [[Атом]]дық массаларының өсуіне қарай олардың сұйылу, қату темп-ралары артады. Гелий, неон, ауадан жеңіл, ал қалғандары ауадан ауыр. Инертті газдар атомдарының сыртқы электрондық қабаты басқа элементтерге қарағанда берік (гелийде 2, басқасында 8 электрон), сондықтан олар электрон беріп не алып химиялық реакцияға түспейді, яғни инертті, бірақ молекулалары арасындағы Ван-дер-Ваальс күштерінің әсерінен немесе координациялық байланыс арқылы қосылыстар түзеді. 1962 ж. америкалық ғалым [http://www.chem.msu.su/rus/welcome.html Н.Бартлетт] (1932) газ күйіндегі ксенон (Xe) мен PtF6-ны әрекеттестіру арқылы Xe(PtF6) және Xe(PtF6)2 қосылыстарының қоспасын алды. Бұдан кейін XeF2, XeF4, XeF6 және XeF8 қосылыстары, сондай-ақ оксифторидтері және тіпті оттекті қосылыстары синтезделді. Бұл жаңалықтардан кейін оларды инертті деп айту қиын болды. Дегенмен, химиялық активтігі төмен болғандықтан, оларды (металдарға ұқсатып) асыл деп айта бастады. Асыл газдардың химиялық қосылыстардағы ең жоғары валенттілігі 8 болғандықтан, оларды нөл тобының орнына VIII топтың негізгі топшасы деп санау ұйғарылды. Инертті газдар аэростаттарды толтыру, темп-раны төмендету үшін, ал аргон мен неон жарық беретін шыны түтіктерде қолданылады. Сонымен қатар Инертті газдар түрлі заттарды ауа, т.б. орта әсерінен қорғауға пайдаланылады. Мысалы, балқыған магнийді аргон атмосферасында құяды. {\| style="float: right; border: 1px solid #ccc; margin: 0.5em 0pt 0.8em 1.4em; padding: 3px !important; width: 75px;" ! [[Group (periodic table)\|Group]] ! ! 18 \|- ! [[Period (periodic table)\|Period]] ! [[Period 1 element\|1]] \| {{element cell\|[[File:Helium discharge tube.jpg\|150px\|Helium discharge tube]]<br>2\|Helium\|He\| \|Gas\|Noble gases\|Primordial}} \|- ! ! [[Period 2 element\|2]] \| {{element cell\|[[File:Neon discharge tube.jpg\|150px\|Neon discharge tube]]<br>10\|Neon\|Ne\| \|Gas\|Noble gases\|Primordial}} \|- ! ! [[Period 3 element\|3]] \| {{element cell\|[[File:Argon discharge tube.jpg\|150px\|Argon discharge tube]]<br>18\|Argon\|Ar\| \|Gas\|Noble gases\|Primordial}} \|- ! ! [[Period 4 element\|4]] \| {{element cell\|[[File:Krypton discharge tube.jpg\|150px\|Krypton discharge tube]]<br>36\|Krypton\|Kr\| \|Gas\|Noble gases\|Primordial}} \|- ! ! [[Period 5 element\|5]] \| {{element cell\|[[File:Xenon discharge tube.jpg\|150px\|Xenon discharge tube]]<br>54\|Xenon\|Xe\| \|Gas\|Noble gases\|Primordial}} \|- ! ! [[Period 6 element\|6]] \| {{element cell\|86\|Radon\|Rn\| \|Gas\|Noble gases\|From decay}} \|- ! ! [[Period 7 element\|7]] \| {{element cell\|118\|Ununoctium\|Uuo\| \|UnknownPhase\|Unknown chemical properties\|Synthetic}} \|} '''Инертті газдар''', асыл газдар – элементтердің [[периодтық жүйе\|периодтық жүйесінің]] VIII тобындағы [[химилық элементтер]]. Олар: [[гелий]], [[неон]], [[аргон]], [[криптон]], [[ксенон]], [[радон]]. Инертті газдар – түссіз және иіссіз, [[молекулалар\|молекулалары]] бір [[атом\|атомды]], сұйылу, қату [[температура\|температурасы]] өте төмен. Аздаған мөлшерде [[ауа\|ауада]], [[минералдар]] құрамында, [[табиғи газдар\|табиғи газдарда]], еріген күйінде [[су\|суда]] кездеседі. Сондай-ақ алып [[планеталар]] ([[Юпитер]], [[Сатурн]]) [[атмосфера\|атмосферасынан]] да табылған. [[Атомдық масса\|Атомдық массаларының]] өсуіне қарай олардың сұйылу, қату температуралары артады. [[Гелий]], [[неон]], ауадан жеңіл, ал қалғандары ауадан ауыр. Инертті газдар атомдарының сыртқы электрондық қабаты басқа элементтерге қарағанда берік (гелийде 2, басқасында 8 [[электрон]]), сондықтан олар электрон беріп не алып [[химиялық реакция\|химиялық реакцияға]] түспейді, яғни инертті, бірақ молекулалары арасындағы [[Ван-дер-Ваальс күштері\|Ван-дер-Ваальс күштерінің]] әсерінен немесе координациялық байланыс арқылы қосылыстар түзеді. 1962 ж. америкалық ғалым [[Н.Бартлетт]] (1932) газ күйіндегі[[ ксенон]] ([[Xe]]) мен [[PtF6]]-ны әрекеттестіру арқылы [[Xe]]([[PtF6]]) және [[Xe]]([[PtF6]])2 қосылыстарының қоспасын алды. Бұдан кейін [[XeF2]], [[XeF4]], [[XeF6]] және [[XeF8]] қосылыстары, сондай-ақ [[оксифторидтер\|оксифторидтері]] және тіпті [[оттекті қосылыстар\|оттекті қосылыстары]] синтезделді. Бұл жаңалықтардан кейін оларды инертті деп айту қиын болды. Дегенмен, химиялық активтігі төмен болғандықтан, оларды ([[металдар\|металдарға]] ұқсатып) [[асыл]] деп айта бастады. Асыл газдардың химиялық қосылыстардағы ең жоғарғы [[валенттілік\|валенттілігі]] 8 болғандықтан, оларды нөл тобының орнына VIII топтың негізгі топшасы деп санау ұйғарылды. Инертті газдар [[аэростаттар\|аэростаттарды]] толтыру, температураны төмендету үшін, ал аргон мен неон жарық беретін шыны түтіктерде қолданылады. Сонымен қатар Инертті газдар түрлі заттарды ауа, т.б. орта әсерінен қорғауға пайдаланылады. Мысалы, балқыған [[магний\|магнийді]] аргон атмосферасында құяды.<ref>[[Қазақ Энциклопедиясы]]</ref> [[File:Electron shell 010 Neon.svg\|thumb\|Neon, like all noble gases, has a full [[valence shell]]. Noble gases have eight electrons in the outermost shell, except in the case of helium, which has two.\|alt=An atomic shell diagram with neon core, 2 electrons in the inner shell and 8 in the outer shell.]] == Пайдаланылған әдебиеттер == <references/> ==Сыртқы сілтеме== *[http://www.google.kz/url?sa=t&source=web&cd=5&ved=0CDYQFjAE&url=http%3A%2F%2Fwww.thefreedictionary.com%2Finert%2Bgas&ei=Ggr6TZ-eFsrOsgaI0_nDDw&usg=AFQjCNGpyww7NhwYXOe-kpv_jH54qT_tLA Inert Gas] {{stub}} {{wikify}} [[Санат:Химия]] [[Санат:Газдар]] [[ar:غاز نبيل]] [[an:Gas noble]] [[ast:Gas noble]] [[az:Təsirsiz qaz]] [[bn:নিষ্ক্রিয় গ্যাস]] [[bs:Plemeniti plinovi]] [[bg:Благороден газ]] [[ca:Gas noble]] [[cv:Сӳрĕк газсем]] [[cs:Inertní plyn]] [[cy:Nwy nobl]] [[da:Ædelgas]] [[de:Edelgase]] [[et:Väärisgaasid]] [[el:Ευγενή αέρια]] [[es:Gases nobles]] [[eo:Nobla gaso]] [[eu:Gas noble]] [[fa:گازهای نجیب]] [[hif:Noble gas]] [[fo:Tey Óvirknu Loftevnini]] [[fr:Gaz noble]] [[gl:Gas nobre]] [[ko:비활성 기체]] [[hi:अक्रिय गैस]] [[hsb:Drohopłun]] [[hr:Plemeniti plinovi]] [[id:Gas mulia]] [[is:Eðallofttegund]] [[it:Gas nobili]] [[he:גז אציל]] [[jv:Gas mulya]] [[sw:Gesi adimu]] [[ht:Gaz nòb]] [[la:Gasia nobilia]] [[lv:Cēlgāzes]] [[lt:Inertinės dujos]] [[lmo:Gas nòbil]] [[hu:Nemesgázok]] [[ml:ഉൽകൃഷ്ടവാതകം]] [[ms:Gas adi]] [[my:နိုဘယ် ဂက်စ်]] [[nl:Edelgas]] [[ja:第18族元素]] [[no:Edelgass]] [[nn:Edelgass]] [[mhr:Суаппез-влак]] [[pnb:نوبل گیساں]] [[pap:Gas inerto]] [[nds:Eddelgas]] [[pl:Gazy szlachetne]] [[pt:Gás nobre]] [[ro:Gaz nobil]] [[qu:Umiña wapsi]] [[ru:Инертные газы]] [[sq:Grupi i tetëmbëdhjetë i elementeve kimike]] [[simple:Noble gas]] [[sk:Vzácne plyny]] [[sl:Žlahtni plin]] [[sr:Племенити гасови]] [[sh:Plemeniti gas]] [[su:Gas mulya]] [[fi:Jalokaasut]] [[sv:Ädelgas]] [[tl:Mariringal na mga hangin]] [[ta:அருமன் வாயு]] [[te:ఉత్కృష్ట వాయువు]] [[th:แก๊สมีตระกูล]] [[tr:Soygaz]] [[uk:Інертні гази]] [[ur:نبیل فارغہ]] [[vi:Khí hiếm]] [[yi:איידעלער גאז]] [[zh-yue:惰性氣體]] [[zh:稀有气体]]

Инертті газдар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық