Уикипедия

Дала шпаттары: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
← Ескірек өңдемеЖаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
2-жол:
'''Дала шпаттары ''' <ref> Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Геология— Алматы: "Мектеп" баспасы", 2003.ӀSВN 5-7667-8188-1 ӀSВN 9965-16-512-2 </ref> – қаңқалы силикаттар класының өте көп тараған, тау жынысын түзетін [[минерал|минералдар]] тобы.
*Бүкіл [[Жер]] қыртысының 50%-ын құрайды.
*Дала шпаттарының моноклиндік және триклиндік сингонияда[[сингония]]да кристалданады.
*Кристалдары тақта немесе бағана пішінді.
*Түсі ақ, қызғылт, сұр, тағы басқа.
*Қаттылығы 6,0 – 6,5, меншікті салмағы 2,5 – 2,8 г/см<sup>3</sup>, балқу t 1110 – 1550°С.
*Дала шпаттары ''[[кальций]]-натрийлі (плагиоклаздар), калий-натрийлі ''(ортоклаз, микроклин, санидин, тағы басқа) және ''калий-барийлі'' болып бөлінеді.
*Дала шпаттары көптеген тау жыныстарының құрамына кіреді, [[гранит|граниттерде]], сиениттерде, диориттерде[[диорит]]терде, габброда (плагиоклаздар),тағы басқа [[магма|магмалық]] жыныстарда жиі кездеседі. Олар метаморфтық жыныстардың (гнейс), [[кристалл]] тақтатастардың, [[амфиболиттер|амфиболиттердің]] құрамында түзіледі.
*Үгілу нәтижесінде дала шпаттары серицитке, каолинге, монтмориллонитке, сазды минералдарға айналады, ал гидротермальдық өзгерістерге және метаморфтануға шалынғанда [[цеолит]], [[скаполит]], [[мусковит]], тағы басқа түзіледі.
*Дала шпаттары [[керамика]], [[фарфор]], шыны өнеркәсібінде, [[эмаль]], [[кірпіш]], бояу, [[бетон]] мен [[цемент]] әзірлеу үшін пайдаланылады. Кейбір дала шпаттары ([[амозонит]], тағы басқа) әшекейлегіш тас, ал [[лабродорит]] қаптама материал ретінде қолданылады.
==Химиялық өзгешеліктері==
К, N<sub>8</sub>, Са алюмосиликаттарының изоморфты қоспалары кальций мен натрийдің[[натрий]]дің, калий мен натрийдің, калий мен барийдің қаңқалы алюмосиликаттары. Плагиоклаздар, сілтілі дала шпаттары және біршама сирек барий дала шпаттары болып сараланады. Кристалдар, түйірлі агрегаттар, сеппелер және тағы басқа түзеді. [[Жер қыртысы]] массасының шамамен 50%-ын құрайды. Дала шпаттарын құрайтын [[Минерал|минералдар]] тобы үш ұдай жүйеге жіктеледі: катион ролін натрий атқаратын дала шпаттары альбит [N<sub>3</sub>(AlSi<sub>3</sub>O<sub>8</sub>)], калий атқаратын дала шпаттары — калийлі[[калий]]лі дала шпаттары (ортоклаз, микроклин, сандин) [К(AlSi<sub>3</sub>O<sub>8</sub>)], ал [[кальций]] атқаратын дала шпаттары анортит [Са(AlSi<sub>3</sub>O<sub>8</sub>)] деп аталады; альбит пен калийлі дала шпаттары аралығындағы минералдар сілтілі дала шпаттары деп аталса, альбит пен анорит аралығындағылары плагиоклаздар деген атауға ие.
<ref>Қазақ энциклопедиясы</ref>
==Пайдаланған әдебиет==
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Дала_шпаттары» бетінен алынған