Дауысты дыбыстар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Дауысты дыбыстар''' ([http://ru.wikipedia.org/wiki/Вокализм Вокализм]) {{lang-ru|гласные звуки}} — дыбыстау мүшелерінің бірынғай толық қатысуынан, фонаииялык ауанын кедергісіз, еркін және баяу шығуынан жасалатын [[дыбыстар]]. '''Дауысты дыбыстар''' [[фонация|фонациялык]] ауаның кемейде керіліп тұрған дауыс шымылдығына соқтығуынан пайда болған дірілден жасалады. '''Дауысты дыбыстардың''' басты қасиеті сөз ішінде буын жасап, [[дауыссыз дыбыстар|дауыссыз дыбыстармен]] тіркесе адатындығында. Қазіргі [[қазақ тілі|қазақ тілінің]] дауыстылар жүйесі 9 дыбыстан құралады: '''а, о, е, ы, і, о, ө, у, у'''. '''Дауысты дыбыстар''' айтылғанда жақтын[[жақ|жақтың]], [[ерін|еріннің]], [[тіл|тілдің]] қатысу дәрежесіне қарай: '''ашық — қысан, еріндік — езулік, жуан — жінішке''' болып бөлінеді.

'''Жуан дауыстылар''' орыс. твёрдые гласные—тілдің кейін жиырылуы аркылы жасалатын дауыстылар: а, о, у т.б. К. Тіл арты дауыстылар.

'''Жінішке дауыстылар''' орыс. мягкие гласные — тілдін ілгері созылуы арқылы жасалатын дауыстылар: ә, е, ө, т.б. К- Тіл алды дауыстылар.

'''Ашық дауыстылар''' (широкие гласные, гласные нижнего подъёма) — тілдің тандайға карай төмендеп барып көтерілуі арқылы жасалатын дауыстылар, оларды айтқанда жақ кен ашылып, иек төмендейді. Қазақ тіліндегі ашык дауыстылар: а, ә, е, о, ө.

'''Қысан дауыстылар''' (узкие гласные, гласные верхнего подъёма) — жақтын кен ашылмай, тілдің таңдайға қарай жоғары көтерілуі арқылы жасалатын дауыстылар. Қазақ тіліндегі қысан дауыстылар: ы, і, у, у.

'''Еріндік дауыстылар''' (губные гласные) — айтылуда еріннің алға қарай сүйірленуі арқылы жасалатын дауысты ды¬быстар: о, ө, у, у, (у). Бұлар орыс тіліндегі әдебиеттерде "Лабиализованные гласные" деп те айтылады.

'''Езулік дауыстылар''' (негубные гласные) — айтылуда еріннің кейін тартылып, езудін жиырылуы арқылы жасалатын дауысты дыбыстар: а, ә, е, э, ы, і, и. Орыс тіліндегі әдебиеттерде "Нелабиализованные гласные" терминімен де беріледі.