Жүйе: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

 

Материалдық жүйе және абстрактілік Жүйе болып бөлінеді. Материалдық Жүйенің өзі органикалық емес табиғат Жүйесі және органикалық (тірі) табиғат Жүйесі болып бөлінеді. Органикалық емес табиғат Жүйелеріне физикалық, геологиялық (қ. [[Геохронология]]), химиялық, т.б. Жүйелер жатады. Органикалық Жүйеге, яғни тірі Жүйелерге қарапайым биолигиялық Жүйелер, организмдер, популяциялар, түрлер (қ. Жүйеленім), экожүйелер жатады. Органикалық Жүйелердің ерекше түрі – әлеуметтік Жүйе. Оған қоғамдағы қарапайым әлеуметтік бірлестіктерден бастап, сол қоғамның әлеуметтік-экономикалық құрылымына дейін енеді (қ. Әлеумет, Әлеуметтік байланыс). Абстрактілік Жүйелерге Жүйе туралы ұғымдар, гипотезалар, теориялар, ғылыми білімдер, лингвистикалық (тілдік) Жүйелер, формалды Жүйелер, логикалық Жүйелер т.б. жатады. Кейбір зерттеушілер Жүйелерді басқаша да жіктейді. Мысалы, тұрғылықты (статикалық) Жүйе және қозғалмалы (динамикалық) Жүйе Тұрғылықты Жүйелер өзгерістерге төзімді, тұрақты әрі орнықты болып келеді. Олардың төзімділігі мен орнықтылығы өте ұзақ уақыт бойы өзінің бастапқы қалпын сақтай алуынан байқалады. Қозғалмалы Ж-лерде оның құрамдас бөліктерінің, тіпті, құрылымының өзгерістері ұдайы болып тұрады. Тағы бір зерттеушілер Жүйелерді жабық Жүйе және ашық Жүйе деп бөледі. Жабық Жүйелер сыртқы ортадан мейлінше оқшауланған. Барлық тұрғылықты Жүйелер жабық Жүйе болып саналады. Бірақ бұл жағдай олардың ішінде қандай да бір өзгеру процестерінің болуын жоққа шығармайды. Ашық Жүйелер басқа Жүйелермен және сыртқы ортамен ұдайы өзара әрекеттестікте болуымен ерекшеленеді. Олардың арасында зат, энергия және ақпарат алмасу процесі жүреді. Барлық ашық Жүйелер қозғалмалы Жүйелер болып табылады. Олар, сондай-ақ, өздігінен тұрақтанатындығымен және реттелетіндігімен сипатталады. Жіктеудің тағы бір үлгісі бойынша, Жүйелер механикалық Жүйе, органикалық Жүйе және гармониялық Жүйе болып бөлінеді. Механикалық Жүйе құрамдас бөліктердің қарапайым жиыны емес, алайда олардың төмендегідей ерекшеліктері болады: а) бөліктерден құралады; ә) оның құрамдас бөліктерін жеке де, сондай-ақ тобымен де басқа құрамдас бөліктермен ауыстыруға болады. Механикалық Жүйелер, әдетте, тұрғылықты және жабық болады. Органикалық Жүйелердің де өзіндік ерекшеліктері бар: а) олар жекелеген, алдын-ала дайын құрамдас бөліктерден құралмайды, қайсыбір бастапқы құрамдас бөліктің (клетка мен эмбрион тәрізді) біртіндеп және қайтымсыз бөлінуі арқылы басқа құрамдас бөліктер өніп шығады; ә) олардың тұтастығын, құрылымын бұзбай, оған бірнәрсені енгізу, я болмаса алып тастау мүмкін емес. Барлық органикалық Жүйелер қозғалмалы Жүйелер болып табылады. Әдетте, олар салыстырмалы түрде ғана ашық Жүйе болып саналады, ал шын мәнінде олар жабық Жүйе Ал гармониялық Жүйелер нағыз ашық Жүйелер болып табылады.

*[[Геохронология]]

*[[Кибернетика]]

==Пайдаланылған әдебиет==

<references />