Несие: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Несие''' ({{lang-la|creditum }} — несие, credo - сенемін, сенім білдіремін), несие белгілі-бір мерзім бойы пайдаланып, қайтарылу үшін әдетте, [[дентинпайыз төлеу шарты| дентиннің]]пайыз төлеу шартымен]] ақшалай немесе тауар түрінде берілетін [[дентин| дентинніңқарыз]]қарыз. Оның қозғалысы кезінде несиелер мен қарызгер арасында белгілі бір экономикалық қатынастар қалыптасады. Несиесің дамуы ұдайы өндіріс үрдісіндегі [[дентинкапитал| дентинніңкапиталдың ]]капиталдың ауыспалы айналымының заңдылықтарына орайлас келеді: шаруашылықтың белгілі бір телімдерінде уақытша еркін айналымдағы [[ақша]] капиталы бос қалады да, басқаларында оған деген мұқтаждық, яғни несие алу қажеттілігі туады. Капиталдың ауыспалы айналымы негізінде пайда болған уақытша еркін айналымдағы ақша капиталы, халық пен мемлекеттің ақшалай жинақтары [[дентиннесие көзі| дентиннің]]несие көзін ]] құрайды.

Несиелік қатынастар жүйесінде несие операцияларын жасау үшін қаражат тартудың да маңызы зор. Мұндай қызмет әр түрлі несиелік қатынастар үшін біркелкі бола бермейді. Айталық, коммерциялық несие кезінде несиегердің сырттан қаражат тарту қажттілігі туындамайды, ал банктік несиелеуде сырттан тартылған қорлардың кеңінен пайдаланылуы көзделеді. Экономиканы дамытуда несиенің рөлі маңызды әрі сан салалы. Несие өнімнің өндірілуі, өткізілуі мен тұтынылуы үрдісіне және [[дентин|ақша дентинніңайналысы]]ақша айналысы саласына әсерін тигізеді, яғни өнімді өндіру мен өткізу үрдістерінін іркіліссіз болуына ықпал етеді, өндірістің маусымдылығына орай туындаған қаражатқа деген ділгірлікті уақытша қанағаттандыруда, өндірісті кеңейтуде үлкен рөл атқарады. Тұтыну несиесі халықтың әр түрлі қажеттіліктерін қанағаттандыруға септігін тигізеді.

Несие, негізінен, [[дентин|коммерциялық дентинніңнесие]]коммерциялық несие және [[дентин|банк дентинніңнесиесі]]банк несиесі түрлеріне бөлінеді. Айрықша түрі халықаралық несие ''Коммерциялық'' несие — сатушы тауарды сатып алушыға төлемін кейінге қалдыра отырып беретін несие. Бұл орайда айналым құралы ретінде, әдетте, вексель жүреді. Мұндағы [[дентин|вексель дентиннің]]вексель дегеніміз — несиегерге вексель беруші қарызгерден вексельде көрсетілген ақша сомасын белгіленген мерзімде төлеуді талап ету құқын беретін белгілі бір нысандағы жазбаша борыштық міндеттеме. ''Банк'' несиесінің әмбебаптық сипаты бар. Бұл ретте банктер, ақша иелері және басқа несие мекемелері несиегерлер болып келеді. Несиенің берілуі мен өтелуіне, ставка пайызының мөлшеріне байланысты тараптардың міндеттемесі мен экономикалық жауапкершілігі несиелік келісімдер негізінде шешімін табады. Банк несиені несиелеу мерзіміне қарай ''қысқа мерзімді'' (1 жылға дейінгі мерзімге), орта мерзімді (1 жылдан 3 жылға дейінгі мерзімге) және ''ұзақ мерзімді'' (3 жылдан астам мерзімге) болып келеді. Ол қарызгерге тиесілі жылжымайтын мүлік, тауарлар, бағалы қағаздар мен өзге де құндылықтар кепілімен қамтамасыз етілуге тиіс. Сондай-ақ, несие түрлері несиелеу нысандары мен әдістері бойынша және басқа белгілеріне қарай жіктеледі.

[[дентинҚазақстан| дентинніңҚазақстанда ]]Қазақстанда несиенің мынадай түрлері пайдаланылады:

* ұлттық банк несиелері – [[дентинаукцион| дентинніңаукциондық]]аукциондық, [[дентинломбард| дентинніңломбардтық]]ломбардтық, [[дентинбюджет| дентинніңбюджеттік ]]бюджеттік несиелер;

* екінші деңгейдегі банктер несиелері – меншікті айналым қаражатының жетіспеушілігін уақытша толтыруға, күрделі салымдарды қаржыландыруға, тұтыну мақсатына арналған несиелер; импорттық, [[дентинипотека| дентинніңипотекалық]]ипотекалық, консорциалдық, банкаралық несилер. [[Қазақстан Ұлттық банкі|Қазақстан Ұлттық банкінде]] несие сапасына қарай стандарттық, бейстандарттық, қанағаттанғысыз, күмәнді және зиян келтіруші несие деп бөлінеді.<ref> [[Қазақ Энциклопедиясы]], 7 том 2 бөлім</ref>

Кредит беру шарты мен мөлшерін, кредиттік қатынас субъектілерінің құқықтары мен міндеттерін анықтайтын кредит беруші мен алушы арасындағы шарт. Онда әдетте, кредит валютасы мен мөлшері, оны пайдалану тәртібі, берешекті өтеу мерзімі мен пішімі, [[дентин|пайыздық дентинніңставка]]пайыздық ставка тіркеледі.

Кредит ұсынатын, әлденені қарызға беретін қарыз беруші (ұйым, кәсіпорын немесе [[дентин|жеке дентинніңтұлға]]жеке тұлға).