Синтаксис: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
3-жол:
* '''Синтаксистік байланыс''' {{lang-ru|синтаксическая связь}} — сөздерді түрліше [[грамматика|грамматикалық]] тәсілдер арқылы мағыналық, [[форма|формалық]] жақтарынан өзара байланысқа түсіретін, [[сөз тіркесі|сөз тіркесін]], сөйлем жүйесін кұрастыратын [[форма|формалардың]] көрінісі. [[Сөз|Сөздер]] негізінен бір-біріне бағынынқылық және тен дәрежеде қатынас жасау арқылы Синтаксистік байланысқа түседі. Синтаксистік байланыстың екі түрі қалыптаскан:
** '''Синтетикалық байланыс''' — [[сөз|сөздердің]]
** '''Аналитикалық байланыс''' — [[сөз|сөздердің]] [[қосымша|қосымшасыз]], орын тәртібі, [[интонация]] арқылы тен дәрежеде байланысуы:'' темір пеш, ағаш курек, осы ауыл.'' '''Аналитикалық байланыс''' салаласа байланысу арқылы жүзеге асады. * '''Синтаксистік емес категориялар''' {{lang-ru|несинтаксические категории}} — жасалу формасы жағынан сөйлемдегі басқа формаларға тәуелді емес, яғни [[сөйлем|сөйлемдегі]] бір сөздің басқа сөздерге бағыныштылығы байқалмайтын [[лингвистикалық категория|лингвистикалық категориялар]]. Бұған, мысалы, [[сын есім]] шырайларын, [[етістік|етістіктің]] етіс түрлерін, [[зат есім|зат есімдердің]] көпше түрін жаткызуға болады. '''Синтаксистік категорияларға''' қарама-қарсы құбылыс.
* '''Синтаксистік категориялар''' {{lang-ru|синтаксические категории}} — [[сөйлем|сөйлемдегі]] бір [[сөз|сөздің]] не
* '''Синтаксистік қатынастар''' {{lang-ru|синтаксические отношения}} — синтаксистік құрылымдардың ([[сөз тіркестері]], [[сөйлем|сөйлемдер]]) компоненттері арасындағы қатынастар. Синтаксистік қатынастар компоненттердің категориалды-[[семантика|семантикалық]], [[грамматика|грамматикалық]] қасиеттеріне негізделеді. Синтаксистік қатынастардың көп кездесетін түрлері [[предикатив|предикативтік]], [[атрибутив/атрибутивтік]], [[объект|объектілік]], [[пысықтауыш|пысықтауыштық]] т. б. қатынастарға байланысты.
* '''Синтаксистік құрылым''' {{lang-ru|синтаксическая структура}} — белгілі грамматикалық белгілердің негізінде бірлескен синтаксистік тілдік құралдардың тұтастығы. Синтаксистік құрылым атқаратын қызметінің сипатына қарай әртүрде кездеседі. Мысалы: сөзтіркесінің Синтаксистік құрылымы есімді немесе етістік тіркестерден әр түрлі жолдармен жасалса, жай сөйлемнің Синтаксистік құрылымы жеке сөздер мен синтагмалық топтардан жасалып, предикаттық, айқындауыштық немесе жақты, жақсыз, қыстырынды т. б. құрылымдарда көрінеді.
* '''Синтаксистік мағына''' {{lang-ru|синтаксическое значение}} — синтаксистік категориялар мен құралдардын ішкі мазмұны. [[Сөйлем|Сөйлемдегі]],
* '''Синтаксистік талдау''' {{lang-ru|синтаксический разбор}} — [[сөйлем|сөйлемді]] түрлеріне, [[сөз]] тіркестеріне, [[сөйлем мүшелер|сөйлем мүшелеріне]] қарай талдау.
| |||