Аккумулятор: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
[[File:A battery, 7, ubt.jpeg|thumb|A battery, 7, ubt| alt=A.|
Аккумулятор (латынша accumulator — жинақтауыш) — [[энергия]] жинауға арналған құрылғы. Ол жиналатын энергия түріне сәйкес электр аккумуляторы, [[гидравика|гидравликалық]] аккумулятор, [[пневматика| пневматикалық]] аккумулятор, жылу аккумуляторы, бу аккумуляторы және [[инерция|инерциялық]] аккумулятор болып бөлінеді. ▼
▲[[File:A battery, 7, ubt.jpeg|thumb|A battery, 7, ubt| alt=A.| ''[[Ұялы телефон аккумуляторы]]''.]]
▲'''Аккумулятор''' (
*Электр аккумуляторы — электр энергиясын жинап (химиялық энергияға айналдыру арқылы), қажет болғанда сыртқы тізбекке бере алатын [[химия|химиялық]] ток көзі. Ол ішінде [[Электролиттер|электролит]] ([[қышқылдар|қышқыл]] не сілті) және [[Электрод |электродтары]] бар оқшаулағыш материалдан ([[эбонит]], [[шыны]], [[Пластмассалар|пластмасса]]) жасалған ыдыстан тұрады. Электр аккумуляторы тұрғылықты және тасымалды болып бөлінеді. Тұрғылықты аккумулятор электр, [[радио]], [[телефон]] және [[Телеграф Стансасы | телеграф стансасында ]] тұрақты ток көзі ретінде, тасымал аккумулятор көшпелі қондырғыларда (көшпелі радиоаппаратураларда, [[Автомобиль | автомобильдерде]], ұшақтарда, электркарларда т.б.) қолданылады.▼
*Гидравликалық аккумулятор гидравликалық қондырғылардағы сұйық заттың шығыны мен қысымын реттеп отыруға арналады. Құрылымы цилиндр мен плунжерден тұрады. Ол сорғылардан (компрессорлардан) келетін артық сұйық затты (газды) өз [[Қысым | қысымымен]] жинап, шығын көбейгенде оны жұмыс машиналарына беріп отырады. Мұндай аккумулятор гидравликалық және пневматикалық қондырғылардағы сұйық заттың қысымы мен шығынын реттеп отыруға пайдаланылады.▼
== Түрлері ==
*Пневматикалық аккумулятор пневматикалық қондырғылардағы ауа шығыны мен қысымын реттеу мақсатында сығылған ауа энергиясын жинауға арналады. Ол ауа құбырына жалғанған резервуардан тұрады. Артық ауа резервуарда жиналады да, шығын көбейгенде ауа таратқыш жүйеге беріліп отырылады. Пневматикалық аккумулятор ірі пневматикалық желілерде, [[жел электр станциялары | жел электр станцияларында]] т.б. қолданылады.▼
*Бу аккумуляторымен көбінесе пайдаланылған буды жинау үшін қуаты аз бу қозғалтқыштары жабдықталады. Одан бу әр түрлі [[технология|технологиялық]] мақсаттарға (мысалы: кептіру камералары), сондай-ақ сантехника қондырғылар қажетіне жұмсалады.▼
▲* '''Электр аккумуляторы''' — электр энергиясын жинап (химиялық энергияға айналдыру арқылы), қажет болғанда сыртқы тізбекке бере алатын [[химия|химиялық]] ток көзі. Ол ішінде [[Электролиттер|электролит]] ([[қышқылдар|қышқыл]] не сілті) және [[Электрод |электродтары]] бар оқшаулағыш материалдан ([[эбонит]], [[шыны]], [[Пластмассалар|пластмасса]]) жасалған ыдыстан тұрады. Электр аккумуляторы тұрғылықты және тасымалды болып бөлінеді. Тұрғылықты аккумулятор электр, [[радио]], [[телефон]] және [[Телеграф Стансасы | телеграф стансасында ]] тұрақты ток көзі ретінде, тасымал аккумулятор көшпелі қондырғыларда (көшпелі радиоаппаратураларда, [[Автомобиль | автомобильдерде]], ұшақтарда, электркарларда т.б.) қолданылады.
*Жылу аккумуляторы жылу қондырғыларында жылу жинауға арналған. Олар айнымалы қысымды және тұрақты қысымды болып бөлінеді. Көбінесе бу-сулы аккумулятор деп аталатын айнымалы қысымды жылу аккумуляторы қолданылады. Онымен бу шығыны тұтынуға байланысты күрт өзгеріп отыратын кішігірім және орташа қуатты жылу электр станциялары жабдықталады. Тұтыну кеміген кезде бу қазанынан жылу аккумуляторына жіберілген артық бу ондағы суға өзінің жылуын береді. Бу шығыны көбейгенде, жылу жүйесіндегі бу қысымының төмендеуі салдарынан қызған су буға айналады. Соның негізінде тұтынушылар буды жалғыз бу қазанынан емес, жылу аккумуляторынан да алады. Тұрақты қысымды жылу аккумуляторы резервуарындағы суды тікелей бу қазанының өзінде де және артылған бумен де қыздыра алады. Жылу аккумуляторы қазандағы бу қысымынан төмен қысымды бумен де жұмыс істей береді. Жылу аккумуляторы жылу қондырғыларының [[пайдалы әсер коэффиценті|пайдалы әсер коэффициентін]] көбейтеді, өндіріс цехтарын бумен үзіліссіз бірқалыпты қамтамасыз етеді, ондағы еңбек өнімділігін арттыруға жағдай жасайды.▼
*Инерциялық аккумулятор қызметін айналып тұратын [[маховик]] атқарады Маховик салмағы мен оның айналу жылдамдығы неғұрлым көп болса, онда жиналатын энергия мөлшері де соғұрлым мол келеді. Инерциялық аккумулятор жел электр станцияларында генератордың, сондай-ақ штамптау [[станок|станогы]], механикалық балға, поршеньді сорғы тағы басқа жұмыс қалпын тұрақтандыру мақсатында қолданылады.▼
▲* '''Гидравликалық аккумулятор
▲* '''Пневматикалық аккумулятор''' пневматикалық қондырғылардағы ауа шығыны мен қысымын реттеу мақсатында сығылған ауа энергиясын жинауға арналады. Ол ауа құбырына жалғанған резервуардан тұрады. Артық ауа резервуарда жиналады да, шығын көбейгенде ауа таратқыш жүйеге беріліп отырылады. Пневматикалық аккумулятор ірі пневматикалық желілерде, [[жел электр станциялары | жел электр станцияларында]] т.б. қолданылады.
▲* '''Бу аккумуляторымен''' көбінесе пайдаланылған буды жинау үшін қуаты аз бу қозғалтқыштары жабдықталады. Одан бу әр түрлі [[технология|технологиялық]] мақсаттарға (мысалы: кептіру камералары), сондай-ақ сантехника қондырғылар қажетіне жұмсалады.
▲* '''Жылу аккумуляторы''' жылу қондырғыларында жылу жинауға арналған. Олар айнымалы қысымды және тұрақты қысымды болып бөлінеді. Көбінесе бу-сулы аккумулятор деп аталатын айнымалы қысымды жылу аккумуляторы қолданылады. Онымен бу шығыны тұтынуға байланысты күрт өзгеріп отыратын кішігірім және орташа қуатты жылу электр станциялары жабдықталады. Тұтыну кеміген кезде бу қазанынан жылу аккумуляторына жіберілген артық бу ондағы суға өзінің жылуын береді. Бу шығыны көбейгенде, жылу жүйесіндегі бу қысымының төмендеуі салдарынан қызған су буға айналады. Соның негізінде тұтынушылар буды жалғыз бу қазанынан емес, жылу аккумуляторынан да алады. Тұрақты қысымды жылу аккумуляторы резервуарындағы суды тікелей бу қазанының өзінде де және артылған бумен де қыздыра алады. Жылу аккумуляторы қазандағы бу қысымынан төмен қысымды бумен де жұмыс істей береді. Жылу аккумуляторы жылу қондырғыларының [[пайдалы әсер коэффиценті|пайдалы әсер коэффициентін]] көбейтеді, өндіріс цехтарын бумен үзіліссіз бірқалыпты қамтамасыз етеді, ондағы еңбек өнімділігін арттыруға жағдай жасайды.
▲* '''Инерциялық аккумулятор''' қызметін айналып тұратын [[маховик]] атқарады Маховик салмағы мен оның айналу жылдамдығы неғұрлым көп болса, онда жиналатын энергия мөлшері де соғұрлым мол келеді. Инерциялық аккумулятор жел электр станцияларында генератордың, сондай-ақ штамптау [[станок|станогы]], механикалық балға, поршеньді сорғы тағы басқа жұмыс қалпын тұрақтандыру мақсатында қолданылады.
* 'Қорғасынды аккумулятор — қорғасын қалақшаларынан тұратын аккумулятор, арасы қорғасын оксидімен таятырылады. <ref name=h1>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: [[Химия]]. Н.Нұрахметов, А.Ниязбаева, Р.Рысқалиева, Н.Далабаева. — [[Алматы]]: "Мектеп" баспасы, [[2007]]. — 336 бет. ISBN 9965-36-416-8</ref>
* 'Сілтілік аккумулятор - электролит ретінде сілті ерітіндісі қолданылатын аккумулятор.<ref name=h1>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: [[Химия]]. Н.Нұрахметов, А.Ниязбаева, Р.Рысқалиева, Н.Далабаева. — [[Алматы]]: "Мектеп" баспасы, [[2007]]. — 336 бет. ISBN 9965-36-416-8</ref>
Қазақстанда 1970 жылдан [[Талдықорған]] қаласында сілтілі және қорғасынды аккумулятор шығарылып келеді. 1975-85 жылдары Талдықорған аккумулятор зауыты қайта жабдықталды. Бүгінде аккумуляторлар зауытта жартылай автоматты желімен құрастырылады.<ref>[[Қазақ энциклопедиясы]] I том</ref><ref>Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Физика / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д,, профессор Е. Арын – Павлодар: С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті, 2006. ISBN 9965-808-88-0</ref>
<references/>▼
== Аккумуляторды зарядтау ==
[[Санат: Физика]]▼
Аккумуляторды зарядтау - аккумулятор арқылы жұмысшы тоққа қарсы бағытта тоқ жібергенде аккумулятор [[электрод|электродтарындағы]] тотықтырғыш пен тотықсыздандырғышты регенерациялау (''бастапқы қалпына келтіру'') процесі.<ref name=h1>Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: [[Химия]]. Н.Нұрахметов, А.Ниязбаева, Р.Рысқалиева, Н.Далабаева. — [[Алматы]]: "Мектеп" баспасы, [[2007]]. — 336 бет. ISBN 9965-36-416-8</ref>
{{Stub}}▼
== Пайдаланылған әдебиеттер ==
▲<references/>
{{wikify}}
[[Санат:А]]
[[Санат:Ғылым]]
[[Санат:Термин]]
[[Санат:Химия]]
▲[[Санат: Физика]]
[[ar:خلية ثانوية]]
| |||