Жарғы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

'''Жарғы'''— <br/>1) заңды тұлғалардың қызметін реттейтін нормативтік құжат. [[Заң|Заңды]] тұлғалардың Жарғысын құрылтайшы белгілейді. Белгіленген Жарғы міндетті түрде Әділет министірінің тиісті басқармаларында тіркеліп, [[заң|заңды]] тұлғаның қызмет істеуіне рұқсат етілгендігі туралы куәлік беріледі. Жарғы заңды тұлғаның құқықтық жағдайын, ішкі басқарылуын, құрылымын, қаржыландырылуын, лауазымды тұлғалардың өкілеттіктерін және өзге [[заң|заңды]] тұлғалармен, мемлекеттік органдармен қарым-қатынасын айқындайды. Жарғыда мекеменің нақты атауы, тұрған орны, атқаратын қызметінің түрлері, т.б. қажетті мәліметтер көрсетіледі;<br/> 2) заңмен және басқадай құқықтық актімен белгіленген ережелер жинағы. Ол белгілі бір сала бойынша мемл. басқару органдары мен шаруашылық саласындағы заңды тұлғалардың міндеттері мен құқықтарын белгілейді (мысалы, белгілі бір сала қызметкерлерінің тәртібі туралы Жарғы; <br/>3) мемлекеттің [[Қарулы Күштер|Қарулы Күштері]] құрамалары мен бөлімдеріндегі ішкі тәртіп ережелері мен әскери іс-қимыл жүргізу ретін айқындайтын құжаттардың жалпылама атауы (қ. ''Әскери жарғы'');<br/> 4) [[Ресей империясы|Ресей империясының]] қазақ даласын әкімш. тұрғыдан басқаруға арналған құқықтық ережелерінің жалпылама атауы. Мысалы, “Сібір қазақтары туралы жарғы” ([[1822]]) [[Орта жүз|Орта жүзде]] [[хан|хандық]] билікті жойып, әкімшілік басқару жүйесін [[Ресей]] үкіметінің басқаруына тікелей көшірді.

'''Жарғы''' — ''дәстүрлі қазақ қоғамындағы заңдар жинағының атауы''. Ежелгі түркі тіліндегі “''иар''” (“''жар''”) сөзінен шыққан. Мағынасы — әмір, әмір беру, билік айту. Ал “[[Кодекс Куманикус|Кодекс Куманикусте]]” бұл сөз — jar түрінде жазылған, мәні — шешім, берілген әмір. Қазақ хандығын билеген [[Тәуке хан]] заманында ұлы билер [[Төле би]], Қаз дауысты [[Қазыбек би]], [[Әйтеке би]], т.б. қатысуымен ел ішіндегі құқықтық қарым-қатынастарды реттейтін заңдар жинағы — “[[Жеті жарғы]]” құрастырылды. Жарғы, негізінен, [[хан]] тарапынан бекітілген шешім болғандықтан, ол бүкіл хандық аумағында орындалуға тиіс болды. “ ''Жарғы'' ” термині қазіргі кезде “''устав''” сөзінің баламасы ретінде қолданылып жүр.<ref>Орысша-қазакша заңдық түсіндірме сөздік-анық тамалық. - Алматы: Жеті жарғы, 2008. ISBN 9965-11-274-6</ref>