Магнит өрісі: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
=='''Магнит өрісі'''==
[[Магнит өрісі]] — қозғалыстағы электр зарядтары мен магниттік моменті бар денелерге (олардың қозғалыстағы күйіне тәуелсіз) әсер ететін күштік өріс. Магнит өрісі магниттік индукция векторымен (В) сипатталады. В-ның мәні магнит моменті бар қозғалыстағы эл.электр зарядына және денелерге өрістің берілген нүктесінде әсер етуші күшті анықтайды. “Магнит өрісі” терминін 1845 ж. ағылшын физигі [[М. Фарадей]] енгізген. Ол элетр өзара әсер сияқты магнит өзара әсер де бірыңғай материялық өріс арқылы беріледі деп санаған. Электр-магнитмагниттік өрістің классикалық теориясын [[Дж.Максвелл]] жасаған (1873), ал кванттық теориясы 20 ғ-дыңғасырдың 20-жылдары жасалды (қ. Өрістің кванттық теориясы). Макроскоп. Магнит өрісінің көздері — магниттелген денелер, тогы бар өткізгіштер және қозғалыстағы зарядталған денелер. Бұл көздердің табиғаты бір: Магнит өрісі зарядталған микробөлшектердің (электрон, протон, ион), сондай-ақ, микробөлшектердің меншікті (спиндік) магн.магнит моменті болуының нәтижесінде пайда болады (қ. Магнетизм). Айнымалы Магнитмагнит өрісі электр өрісінің, ал электр өрісі Магнитмагнит өрісінің уақыт бойынша өзгерісі нәтижесінде пайда болады. Электр және магнит өрістері, олардың бір-бірімен өзара әсерлері Максвелл теңдеуімен толық сипатталады. Магнит өрісінің [[кернеу|кернеулік]]лігі (Н) мен магнит [[индукция|индукциясы]]сы (В) — өрістің күштік сипаттамасы. Кернеулік векторы өріс пайда болған орта қасиетіне тәуелсіз шама болса, индукция векторы қарастырылатын денедегі қорытқы өрісті сипаттайды. Сондай-ақ, индукция векторы Магнитмагнит өрісінде қозғалған зарядқа әсер ететін күшті, магн.магнит моменті бар денеге Магнитмагнит өрісінің тигізетін әсерін, өріс тарапынан байқалатын басқа да әсерлерді анықтайды.

Табиғатта Магнитмагнит өрісінің сан алуан түрі кездеседі. [[Магнитосфера|Магнитосфераны]]ны түзетін Жердің Магнитмагнит өрісі Күнге қарай 70 — 80 мың км-ге, ал оған қарама-қарсы бағытта миллиондаған км-ге созылады. Жер бетінде Магнитмагнит өрісі орташа 0,5 Э-ке тең, ал магнитосфераның шекарасында 10–3 Э. Планетааралық Магнитмагнит өрісі — негізінен Күн желінің өрісі (суретті қ.). Күннің оталуы, ондағы дақтар мен [[протуберанец|протуберанецтердің]]тердің байқалуы, Күннен шығатын ғарыштық сәулелердің пайда болуы тәрізді құбылыстарда Магнитмагнит өрісі елеулі рөл атқарады. Магнит өрісі заттың (ортаның) оптик.оптикалық қасиетіне және эл.электр-магн.магниттік сәуле шығару құбылысының затпен әсерлесу процесіне елеулі ықпал жасайды, өткізгіштер мен шала өткізгіштерде гальваномагн. құбылыстар мен термомагн. құбылыстарды туғызады. Магнит өрісі әдетте әлсіз (500 Э-ға дейін), орташа (500 Э — 40 кЭ), күшті (40 кЭ — 1МЭ) және аса күшті (1МЭ-ден жоғары) болып бөлінеді. Іс жүзінде бүкіл электртехника, радиотехника мен электроника әлсіз және орташа Магнитмагнит өрісін пайдалануға негізделген. Әлсіз және орташа Магнитмагнит өрісі әдетте тұрақты магнит, электрмагнит, суытылмайтын [[соленоид]], асқын өткізгіш магниттердің көмегімен алынады. Күшті Магнитмагнит өрісін алуда асқын өткізгіш соленоидтар (150 — 200 кЭ), сумен салқындатылатын соленоидтар (250 кЭ-ға дейін), импульстік соленоидтар (1,6 МЭ) қолданылады. Аса күшті Магнитмагнит өрісі бағытталған жарылыс (қопарылыс) әдісімен алынады.<ref>“Қазақстан”: Ұлттық энцклопедия/Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы “Қазақ энциклопедиясы” Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9</ref>
 
== Пайдаланған әдебиет==