Ералы хан: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Жаңа бетте: '''Ералы, Ермүхамедәли баһадұр хан''' (т.ж.б. — 1749) — сұлтан, Кіші жүз ханы (1791- 94), Әбілқайыр ханның ек... |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
'''Ералы, Ермүхамедәли баһадұр хан''' (т.ж.б. — 1749)
— сұлтан, Кіші жүз ханы (1791-
94), [[Әбілқайыр хан|Әбілқайыр ханның]] екінші
аманатқа берілген. Әкесінің тірі
кезінде [[Орта жүз]] керейлерінің
және
төртқарасьшьщ
Кіші жүзде әкесі Әбілқайыр
ханның саясатын белсенді
[[Азия]] хандықтарымен [[Ресей|Ресеймен]]
байланысты көптеген маңызды
тапсырмаларын орындаған. 1733
ж. Ресей елшісі [[Тевкелев|Тевкелевке]]
қосылып,
бастап, Петербургке барған.
1733 ж. 10 ақпанда Ералы патшайым [[Анна Иоановна|Анна Иоановнаның]] қабылдауында болды. [[Қазақ]]-[[орыс]]
Ералы (ортада), Дж. Кэстль
суретінен, 18 г.
байланыстары, Кіiі жүздің саяси статусы жөнінде орыс ханымымен келіссөз жүргізді. Ералы бастаған [[дипломат]] миссияда ұлы
жүздің де бірнеше өкілдері болды. Осының нәтижесінде [[Төле би]], [[Қодар би]], [[Сатай]] және Қойгелді батырларға арнап орыс үкіметінің грамотасы жіберілді.
Сыртқы істер [[коллегия|коллегиясы]] грамотада (лы жүздің Ресей құрамына қабылданғанын жариялады. Алайда аталмыш грамота әр
түрлі жағдайлармен Ұлы жүзге
жетпеді. Ералы 1740 ж. тамыз айында Орскіде шекаралық комиссияның жаңа төрағасы И.И.Неплюевтың бастамасымен өткізілген қазақ хандары мен белгілі
сұлтандарының съезіне қатысты.
Тевкелевпен байырғы таныстығы
бірқатар қайшылықтарды
айында тағы да [[Орск]] бекінісінде өткізілген екінші съезге де
белсене қатысты. Кіші жүздің
белгілі өкілі ретінде [[Орта Азия]]
хандықтарымен, әсіресе осы
өңірге іргелес орналасқан қарақалпақтармен арадағы қайшылықтарды шеиіуге тікелей ат салысты. 1742 ж. қарақалпақтардың Мамыр мен Құшан бастаған 7000 отбасын әкесінің тапсырмасымен Ресей құрамына
қабылдауда ресми өкіл қызме-
тін атқарды. Ералы Абылайды Жоңғар тұтқыньшан босатуға аттандырылған [[майор]] К.Миллердің
елшілігін жоңғар шекерасына
дейін аман-есен жеткізуге күш
салды. Сорочинская
ұсталған [[Қожахмет]] сұлтанның
жағдайының біршама жақсаруына себепші болды. 1747 ж.
Қожахмет Ералының араласуымен
әкесіне қайтарылғанымен, көп
кешікпей дүние салды. 1748 ж.
тамызда Әбілқайырдың қайғылы жағдайда дүние салуы Кіші
жүздегі саяси ахуалды түбірімен
өзгертіп жіберді.
хандыққа таласқан Батыр
[[сұлтан|сұлтанмен]] күрес жүргізді. Нұралының таққа отыруына барынша көмек жасады. Кіші жүздегі
саяси ахуалдың шиеленісуіне
Алайда
лісі (1755) және Еділ
ры Жоңғарияға ауа .
зінде (1771)
үкіметіне елеулі көмек көрсетті.
Белгілі [[батыр]], көтеріліс басшысы, Нүралының тақтан тайдырылуына себепкер [[Сырым Датұлының]] уақытша болса да губернатор О.Игельстроммен ауыз
жаласуына қарсылық білдірді.
Оны серіктерімен қамауға алды.
II Екатеринаның талабымен
ғана босатты.
(1786) оны елге қайтаруды талап еткен сүлтандар мен шонжарлардың күресін басқарды.
Хандықты уақытша жойған
Игельстроммен күресті. Өзінің
жақтастарымен Жайық бойындағы бірнеше бекіністерге қауіп
төндірді. 1790 ж. Нұралының
Уфада дүние салуы Ералының патша үкіметіне қарсылығын кұшейтгі. II Екатерина халық арасындағы оның беделінің нық
екенін ескеріп, хандық билікті
қалпына келтіріп, 1791 ж. тамыз айының соңында оны хандыққа көтеруге келісімін берді.
Сырым мен оны қолдаушылар
Ералыны хан деп мойындамады.
Оның устіңе Ералы әбден қартайып
қалған Хандыққа келісім
берсе де, өзінің мүмкіндігініңқ
азайып қалғандығын түсінді.
[[Орынбор]] [[губернатор|губернаторы]] А.А.Пеутлинг [[Уфа|Уфада]] тұрса да Ералының
әрбір қадамын аңдып, оны
ығыстырудың жолдарын іздестірді. 1794 ж. жазда Ералы әбден қалжырап дүние салды.
<ref>Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия. — Алматы: «Арыс» баспасы, 2002
ISBN 9965-607-02-8 </ref>
==Пайдаланған әдебиттер==
<references/>
[[Санат: Е]]
{{stub}}
{{wikify}}
|