Ғарыш сәулелері: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш Санатты жылдам үстеу: «ғарыш» (HotCat қолданып) |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
'''Ғарыштық
Бөлшектерді тіркейтін құрал (1908 ж. [[Гейгер санағышы]]) ойлап табылғаннан кейін-ақ 1911 ж. ғарыштық сәулелер ашылды. Олар — әлем кеңістігінен [[Жер (ғаламшар)|Жерге]] келетін өте жоғары энергиялы (10<sup>21</sup> эВ дейін) орнықты бөлшектердің ағыны және осы бөлшектердің атмосферадағы атом ядроларымен өзара әрекеттесуінен пайда болатын екінші ретті
бөлшектер. Олардың құрамына барлық белгілі элементар бөлшектер кіреді. Цифрлар 1 с-та 1м<sup>2</sup> жерге түсетін бөлшектер санын көрсетеді. Суреттен бірінші ретті сәулелердің құрамына (≈90%) протондар, α-бөлшектер (≈7%) және басқа атом ядролары, сондай-ақ ауыр ядроларға дейін кіретіні көрініп тұр. Төтенше жаңа жұлдыздардағы жарылыс ғарыштық сәулелердің көзі болуы мүмкін. Қазіргі заманғы үдеткіштердегі зарядталған бөлшектердің энергиясы (10<sup>14</sup>эВ) әлем кеңістігінің алыс нүктелерінен келетін бөлшектердің энергиясынан (10<sup>21</sup>эВ) әлдеқайда аз. Дегенмен ғарыштан келетін сәулелердің тығыздығы үдеткіштерден алынатын бөлшектер ағынының тығыздығынан көптеген есе аз. Сондықтан ол бөлшектердің басқа бөлшектермен немесе атом ядроларымен соқтығысу ықтималдығы үдеткіштен алынған бөлшектерге қарағанда сирек. Осындай соқтығысулар кезінде бұрын белгісіз жаңа элементар бөлшектер пайда болады. Бұл жағдайға қарамастан ғалымдар әлі де көп уақытқа дейін өздерінің зерттеулерінде жоғары энергиялы ғарыштық сәулелерді (бөлшектерді) пайдалана береді. Жаңа элементар бөлшектердің барлығы жайлы теориялық болжам. Бірінші рет 1927 ж кванттық физиканың теңдеулерін талдау кезінде ағылшын физигі П . Дирак бірінші антибөлшек — позитронның болуы туралы болжам айтқан. 1932 ж. Вильсон камерасының көмегімен алынған фотосуреттерді талдап, американ физигі Карл Дейвид Андерсон суреттердің біреуінен қарама-қарсы бағытта қозғалған екі бөлшектің қисайған ізін (трек) байкаған. Әрі карай зерттеулердің нәтижесінде γ-квант ауыр ядромен әрекеттескенде [[позитрон]] пайда болатыны және оның үнемі электронмен катар пайда болатыны анықталған. Бірінші рет электромагниттік өрістің затқа түрленетіні эксперимент жүзінде осылайша дәлелденді. Энергияның сақталу заңы бойынша, үшып келген ү-кванттың энергиясы Е= hv тыныштықтағы электрон мен позитронның массасына ауысады. Минималды hv энергия электронды- позитрондьщ жүпты күруға қажет, ол 2 т0с 2-ге тең. Вакуумде позитрон (электрон сияқты) орнықты, дегенмен заттьщ ітттінде электрондардьщ біреуіне тартылады жоне кері процесс — аннигиляцияның нәтижесінде, энергияның және импульстің сақталу заңына сәйкес екі немесе үш у-квант пайда болады. Сонымен, "біздің әлемдегі" әрбір бөлшек (фотоннан баскасы) антибөлшекке ие. 1955 ж. эксперимент жүзінде антипротон, 1956 ж. антинейтрон, 1969 ж. аз мөлшерде антигелий атомдары, яғни антизат алынды. Антизаттан түратын жүлдыздар мен планеталар бар ма? Бүл сүраққа дәл бүгін бір мәнді жауап беруге болмайды.
[[Санат:Ғ]]
[[Санат:ғарыш]]
| |||