Ғарыш сәулелері: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
'''Ғарыштық cәулелер'''– [[Жер]] бетіне [[Ғалам]] кеңістігінен келетін жоғары [[энергия|энергиялы]] тұрақты бөлшектер ағыны, сондай-ақ, осы бөлшектердің [[атмосфера]]дағы [[атом]] [[ядро|ядроларымен]] өзара әсерлесу нәтижесінде пайда болған екінші реттік сәулелер. Бастапқы ғарыштық cәулелердің басым бөлігі Жерге [[Галактика|Галактикадан]]
Бөлшектерді тіркейтін құрал (1908 ж. [[Гейгер санағышы]]) ойлап табылғаннан кейін-ақ 1911 ж. ғарыштық сәулелер ашылды. Олар — әлем кеңістігінен [[Жер (ғаламшар)|Жерге]] келетін өте жоғары энергиялы (10<sup>21</sup> эВ дейін) орнықты бөлшектердің ағыны және осы бөлшектердің [[Атмосфера|атмосферадағы]] [[Атом ядросы|атом ядроларымен]] өзара әрекеттесуінен пайда болатын екінші ретті бөлшектер. Олардың құрамына барлық белгілі элементар бөлшектер кіреді. Цифрлар 1 с-та 1м<sup>2</sup> жерге түсетін бөлшектер санын көрсетеді. Суреттен бірінші ретті сәулелердің құрамына (≈90%) [[протон|протондар]], [[α-бөлшектер]] (≈7%) және басқа атом ядролары, сондай-ақ ауыр ядроларға дейін кіретіні көрініп тұр. Төтенше жаңа жұлдыздардағы жарылыс ғарыштық сәулелердің көзі болуы мүмкін. Қазіргі заманғы үдеткіштердегі зарядталған бөлшектердің энергиясы (10<sup>14</sup>эВ) әлем кеңістігінің алыс нүктелерінен келетін бөлшектердің энергиясынан (10<sup>21</sup>эВ) әлдеқайда аз. Дегенмен ғарыштан келетін сәулелердің тығыздығы үдеткіштерден алынатын бөлшектер ағынының тығыздығынан көптеген есе аз. Сондықтан ол бөлшектердің басқа бөлшектермен немесе атом ядроларымен соқтығысу ықтималдығы үдеткіштен алынған бөлшектерге қарағанда сирек. Осындай соқтығысулар кезінде бұрын белгісіз жаңа элементар бөлшектер пайда болады. Бұл жағдайға қарамастан ғалымдар әлі де көп уақытқа дейін өздерінің зерттеулерінде жоғары энергиялы ғарыштық сәулелерді (бөлшектерді) пайдалана береді. Жаңа элементар бөлшектердің барлығы жайлы теориялық болжам. Бірінші рет 1927 ж [[кванттық физика|кванттық физиканың]] теңдеулерін талдау кезінде ағылшын физигі П . [[Дирак]] бірінші антибөлшек — [[позитрон|позитронның]] болуы туралы болжам айтқан. 1932 ж. [[Вильсон камерасы|Вильсон камерасының]] көмегімен алынған фотосуреттерді талдап, американ физигі [[Карл Дейвид Андерсон]] суреттердің біреуінен қарама-қарсы бағытта қозғалған екі бөлшектің қисайған ізін (трек)
==Пайдаланылған әдебиет==
<references/>
[[Санат:Ғ]]
[[Санат:ғарыш]]
[[Санат:Физика]]
[[Санат:Оқулық]]
{{stub}}
{{wikify}}
|