Құс жолы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

 

Құс жолының жұлдыздық табиғатын тұңғыш рет [[1610]] жылы [[Галилео Галилей]] байқаған. Бірақ Галактика құрылысын жүйелі түрде зерттеуді [[XVIII ғасыр|XVIII ғасырдың]] аяғында [[Уильям Гершель]] бастады. Ол өзінің жүргізген зерттеулері негізінде бақыланған жұлдыздар пішіні сопақ, алып жүйе құрайды деген болжам айтты. [[Василий Струве]] [[1847]] жылы көлем бірлігіндегі жұлдыздар саны галактикалық жазықтыққа жақындаған сайын көбейетіндігін, ал Күннің галактика ортасында орналаспағандығын анықтаған. Ол [[1859]] жылы бүкіл Галактика жүйесінің осьтен айналу ықтималдығын көрсеткен. Галактиканың мөлшері жөнінде [[XX ғасыр|XX ғасырдың]] 1-ширегіндегі неміс астрономы [[Хуго Зелигер]] мен голланд астрономы [[Якобус Каптейн]] дәлелді пікір айтты. XX ғасырдың 20-жылдарында америкалық астроном [[Харлоу Шепли]] Галактика орталығының бағыты [[Мерген шоқжұлдызы|Мерген]] [[шоқжұлдыз|шоқжұлдызында]] екендігін анықтап, күннің галактика орталығында орналаспағандығын дәлелдеген. Швед астрономы [[Бертиль Линдблад]] жұлдыздар жылдамдығының әр түрлі болатындығына сүйене отырып, Галактиканың динамикасы мен құрылысын зерттеген, Галактика құрылысының күрделі екендігін ашқан. [[1927]] жылы голланд астрономы [[Ян Оорт]] жұлдыздардың сәулелік жылдамдығы мен меншікті қозғалысын зерттеу кезінде Галактиканың меншікті кіші осінен айналатындығын дәлелдеді. Галактиканың ортасына жақын бөліктері сыртында жатқан бөліктеріне қарағанда жылдамырақ айналады. Галактиканың орталығынан күнге дейінгі қашықтық 10 кпк. Күн 250 км/с жылдамдықпен галактика орталығын екі жүз елу миллион жылда (айналу периоды) толық бір рет айналып шығады. Галактикалар – біздің Галактикадан тыс орналасқан алып жұлдыздық жүйелер. Олар аспанда Құс жолынан тыс жарық тұман түрінде көрінеді. Сондықтан оларды галактикадан тыс ''[[тұмандықтар]]'' деп те атайды. Америка астрономы Эдвин Хаббл 20 ғасырдың 20-жылдарында бізге ең жақын Галактика өте әлсіз көптеген жұлдыздардан тұратындығын, оның ішінде цефейлер типтес айнымалы жұлдыздардың болатындығын байқаған. 20 ғасырдың 30-жылдары эллипстік ергежейлі Галактика, ал 60-жылдары көптеген сақина, дискі тәріздес Галактика және алыс орналасқан жинақы Галактика ашылды. Қуатты радиосәуле шығаратын топтасқан галактика N-галактикалар қатарына жатады. Осындай радиосәуленің жұлдыз тәріздес көзі [[квазарлар]] деп, ал қуатты [[радиосәуле]] шығаратын бұрыштық өлшемі бар Галактика радиогалактикалар деп аталады. Темірқазық маңындағы M 82 бұрыс галактиканы зерттеу нәтижесінде америкалық астрономдар мынадай қорытындыға келді: оның орталығында осыдан бір жарым миллион жыл бұрын жарылыс болған, соның салдарынан ыстық сутек ағыны 1000 км/с жылдамдықпен ұшып шыққан. Бұл жарылыс [[электрон|электрондар]] ағынын тудырған. Радиосәуленің жылулық табиғатының шығуына осы себеп болған. Астрофизик [[Виктор Амбарцумян|Виктор Амбарцумянның]] пікірі бойынша, мұндай жарылыстар қазір де жүріп жатыр. Бұрынғы [[КСРО|КСРО-да]] жасалған Галактика каталогында он бесінші жұлдыздық шамадан жарығырақ отыз мыңдай Галактика бар. Олар барлық аспанның төрттен үш бөлігін қамтиды. Бес метрлік [[телескоп|телескоппен]] жиырма бірінші жұлдыздық шамаға дейінгі бірнеше миллиард Галактикаларды көруге болады.<ref>Балалар энциклопедиясы, III-том</ref>

 

Орионның үлкен тұмандығы — ең жарық газды тұмандық. Дүрбі арқылы ''(қырағы көзге құралсыз көзбен де көрінеді)'' бір сызық бойына орналасқан үш жұлдыздан сәл төменде орналасқан Орионның белдігі көрінеді. Бұл тұмандықтарға дейінгі қашықтық 1000 [[Жарық Жылы|жарық жылы]] шамасында.