Шақ: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
4-жол:
* '''Келер шақ''' - [[сөйлеу]] кезінен кейін, алдында болатын іс.
* '''Екінші келер шақ''' (алдыңгы келер шақ) - [[сөйлеу]] кезі жағынан кейінгі, бірақ басқа құбылыстын немесе мезеттің алдында болатын, іс.
* '''Гипотетикалық келер шақ''' - келер шақтағы ашық рай магынасындағымағынасындағы шартты бағыныңқы сөйлем баяндауышы.
* '''Дереу келер шақ''' (жацынжақын келер шақ)- тура сейлеу кезінен кейін (әдетте осы шақ формаларында немесе сипаттама құрылыстар арқылы жасалатын) шаққа қатысты іс-қимыл белгісі.
* '''Жай келер шақ''' - абсолютті келер шақ.
* '''Күрделі келер шақ''' - салыстырмалы келер шақ.
* '''Негізгі шақ''' - синтаксистік бірлік ретіндегі берілген сөйлем еліктегі басқа шақ формасына қарамастан берілген етістік формасының сөйлеу сәтіне ғана қатыстылығын білдіретін шақ категориясы.
* '''Бұрынғы өткен шақ''' -
*# Бұл мағынасында болымсыз етістіктің өткен шақ тұлғасы көп мәртелі мэнде қолданылады (говаривал, хаживал). Бұл тұрпатында осы (хаживаю) мен/немесе келер шақтың (буду хаживать) қатыстық тұрпаты жоқ. Бұрынгы
** Бұрынғы еткен шак белгісіз уакыт ішінде ертеде болған, қайталанатын іс-кимылды көрсетеді: ''Здесь барин сиживал один (Пушкин). Я делывал с ними грибные набеги (Некрасов).''
** Бұл тұлға бывало демеулігімен жиі қосылады: ''Бывало, писывала кровью она в альбомы нежных дев (Пушкин).''
** Демеулік болуы бұл тұрпатқа бүрынғыбұрынғы іс-қимылды мұлде жоққа шығару мэнін бермейді: ''Такой маленький лошадки Гаврик еще никогда не видывал (Kamaee).'' Жалпы тұрпат ескірген;
*# [[Плюсквамперфект]] сиякты.
* '''Инклзивті шақ''' - сөйлеу сәтіне қатысы бар перфект формасының колданылуықолданылуы (қаз. ''Мен оны екі жылдан бері танимын; агыл. {{lang-en|I've known him for two years}}'').
* '''Осы шақ''' - етістіктің грамма- тикалықграмматикалық формасы, іс-қимылдың сөйлеп тұрған уакытпенуақытпен бір мезгілде, эдеттегідейәдеттегідей, созылыңқы тұрде болып жатқанын көрсетеді. Мыс.Мысалы: қазақҚазақ тілінде іс-қимылдың нақ осы сәтте, эдеттегідейәдеттегідей, сол сияқты созылыңқы мағынасы нақ осы шақ аркылыарқылы, ал іс-қимылдың ұздіксіз, күн сайын жэнежәне ұнемі болып тұратын мағынасы ауыс- палыауыспалы осы шакшақ аркылыарқылы беріледі.
* '''Шұғыл осы шақ''' - осы шак- тыңшақтың аяқталған тұргіатытұрпаты сиякты.
* '''Табельді осы шақ''' - кейде осы шаққа колданалатынқолданалатын, өткен шақтың мэнінде жэнежәне әлдебір автордың жазбасының үзіндісі ретінде ұсынылатын пікірді жеткізу үшін пайдаланылатын атау.
* '''Белгілі шақ''' - Перфектпен пара-пар.
* '''Қатыстық шақ''' - іс-кимыл- дыңқимылдың салдарлығын, яғни іс-әрекет- тердіңәрекеттердің бұрын не келешекте бір бірінен кейін болғандығын біл- діретінбілдіретін шақ формасының колда- нылуықолданылуы.
* '''Өткен шақ''' - нақты грамматикалық мағынасы анықталмагананықталмаған, сөйлеп түргантұрған сәтке дейін өтіп кеткен іс-қимылды білдіреді.
* '''Алда келер шақ''' - ЕКІНШІ'''Екінші KEJ1EPкелер ШАҚпеншақпен''' пара-пар.
* '''Ауыспалы шақ''' - жай (man- dayталдау емес, синтетикалық) форма- ларменформалармен берілген шақ.
* '''Өткен шақ''' (nam. {{lang-la|praeteritum}}) - етістіктен болған іс-эрекет, қи- мылдың өткен кезде, сөйлеп тұр- ғантұрған мерзімнен бұрын біткендігін көрсететін етістік шакктарыныңшаққтарының бірі. Өткен шақ. формалары синтетикалық жэне аналитикалық болып келеді. Кейбір тілдерде бір етістік мэні мен қолданылатын кұралдарымен ерекшеленетін ө.Өткен ш.шақ бірнеше тұрін жасайды. Қазақ тілінде жуыктажуықта болған сенімді іс-әрекеттің іске асқаны жедел өткен шақ түрінде беріледі. Қимыл-эрекеттіңәрекеттің өте ертеде, бұрын өткенін сөйлеушінің оның қасында болмай, басқа айғаққа сүйеніп оқып, естіп хабарлагандайхабарлағандай етіп жеткізуі ежелгі (бұрыңгыбұрыңғы) өткен шақ түрінде болады.
* '''Күрделі шақ''' - шақтың қүр- маласқұрмалас (сараптамальщсараптамальқ, перифрас- тикалықперифрастикалық) формасы.
 
 
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Шақ» бетінен алынған