Табиғи радиоактивтік: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
45-жол:
== Бета-ыдырау ==
 
<big>β</big>-сәулесінің табиғатын 1899 ж Резерфорд ашқан болатын. Ол шапшаң қозғалатын электрондар ағыны. <big>β</big>-бөлшекті <math>~_{-1}^{0}e</math> деп белгілейді. Массалық санның <math>~АA=0</math> болуы, электронның массасы массаның атомдық бірлігімен салыстырғанда елеусіз аз екенін көрсетеді. Ығысу ережесін бета-ыдырауға қолданайық.
 
''Бета-ыдырау кезінде атом ядросының зарядтық саны <math>~Z</math> бір заряд бірлігіне артады, ал массалық сан өзгермейді.'' Жаңа элемент Менделеев кестесіндегі периодтық жүйенің соңына қарай бір орынға ығысады:
61-жол:
</blockquote>
 
Ядроның ішінде электронның пайда болуы осы нейтронның ыдырауының нәтижесі екен. Бета-ыдырау кезінде туынды ядро мен электрон жүйесінің энергиясы ыдырауға дейінгі аналық ядро жүйесінің энергиясынан кем болып шығатынын өлшеулер көрсетті. <big>β</big>-ыдырау кезінде энергияның сақталу заңының орындалатына күмән туды. 1930 жылы В. Паулиp β-ыдырау кезінде, ядродан электроннан басқа тағы бір массалық саны (<math>~АA=0</math>) мен зарядының саны (<math>~Z=0</math>) нөлге тең бөлшек бөлініп шығады деген жорамалды ұсынды. <big>β</big>–ыдыраудағы энергияның сақталу заңының бұзылуына себепші, жетіспей тұрған энергия осы нейтраль бөлшекке тиесілі екен.
 
Үлы итальян ғалымы Э.Фермидің ұсынысы бойынша бұл бөлшекті ''нейтрино v'' (итальянша neitrino—кішкентай''neitrino'' — кішкентай нейтрон) деп атаған. Нейтриноның электр заряды мен тыныштық массасы нөлге тең болғандықтан, оның затпен әрекеттесуі әлсіз, сондықтан эксперимент арқылы тіркеу аса қиыншылық туғызды. Ұзакка созылған ізденістер нәтижесінде тек 1956 жылы ғана нейтриноны тіркеу мүмкін болды. Ал антинейтрино осы нейтриноның антибөлшегі болып табылады. Электрондық <big>β<sup>-</sup></big>-ыдыраудан басқа позитрондық <big>β<sup>+</sup></big>-ыдырау процесі де өтуі мүмкін. Позитрондық радиоактивтік кезінде ядродағы протонның біреуі нейтронға айналып, позитрон 01е<math>~_{+1}^{0}е</math> мен электрондық нейтрино ''v'' бөлініп шығады: \ р -> J /і++® е + °0 v .
 
<blockquote style="border: 1px solid blue; padding: 0.5em 0.8em; width:50%">
Ядроның зарядтық саны Z бірлік зарядқа кемиді, нәтижесінде элемент Менделеев кестесіндегі периодтық жүйенің бас жағына қарай бір орынға ығысады:
<center><math>~_{1}^{1}p \rightarrow _{0}^{1}n + _{+1}^{0}e + _{0}^{0}v</math></center>
ZX ^ Ү++°e+°0v ,
</blockquote>
 
<blockquote style="border: 1px solid blue; padding: 0.5em 0.8em; width:70%">
мұндағы позитрон, электронның антибөлшегі, массасы электронның массасына тең.
'''Ядроның зарядтық саны <math>~Z</math> бірлік зарядқа кемиді, нәтижесінде элемент Менделеев кестесіндегі периодтық жүйенің бас жағына қарай бір орынға ығысады: '''
</blockquote>
 
<blockquote style="border: 1px solid blue; padding: 0.5em 0.8em; width:50%">
Аналық және туынды ядролар — изобаралар.
<center><math>~_{Z}^{A}X \rightarrow _{Z-1}^{A}Y + _{+1}^{0}e + _{0}^{0}v</math></center>
 
</blockquote>
Аналық ядромен байланысқан санақ жүйесінде энергияның сақталу заңын пайдаланып, β-ыдыраудың Qб энергиясын анықтауға болады:
 
мұндағы <math>~_{+1}^{0}е</math> позитрон, электронның антибөлшегі, массасы электронның массасына тең.
Мас2 = МТс2 + QP, бүдан Qp= ( М а-МТ ) с 2 .
 
Аналық және туынды ядролар — ''изобаралар''.
Бұл ыдырау энергиясы электрон (позитрон), антинейтрино (нетрино) және туынды ядро араларында бөлінеді. Туынды ядро қозған күйде болуы мүмкін. β-электрондардың вакуумдегі жылдамдығы v = 2 • 10 шамасындай. 8.9-суретте көрсетілгендей α-бөлшекке қарағанда, β-бөлшектің өтімділігі артық, ауадағы еркін жүру жолының ұзындығы 1 м-дей, бірақ қалыңдығы 1 мм мыс қабатынан өте алмайды.
 
== Гамма-ыдырау ==