Ұлы жазықтар: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Abdi arman (талқылау | үлесі) Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
[[File:Map of Great Plains.svg|thumb|АҚШ картасында]][[Сурет:Miss R dam 27.jpg|thumb|Миссисипи өзені]]
Оңтүстік [[Канада|Канаданы]] алып жатқан Ұлы жазықтар ({{lang-en|Great Plains}}) Сеңгір таулар мен [[Миссисипи|Миссисипи өзенінің]] арасындағы кең алқапты қамти отырып, оңтүстікке қарай созыла түседі. [[АҚШ|АҚШ-та]] Ұлы жазықтарда [[Солтүстік Дакота]], Оңтүстік Дакота, [[Монтана]], [[Вайоминг]], [[Колорадо]], Небраска мен Канзас штаттары, сондай-ақ негұрлым оңтүстік штаттар: [[Оклахома]], [[Нью-Мексико]] мен [[Техас]] орналасқан. Өте ежелгі заманда Ұлы жазықтардың көпшілік бөлігін ішкі теңіз алып жатқан, шөгінді жыныстар жер бетінің астында горизонталь қабаттар түзеді. Климатына [[Тынық мұхит|Тынық мұхиттан]] желмен келетін ылғалды жібермейтін [[Кордильера |Кордильера таулары]] үлкен әсер етеді. Қыста қар аз түседі, жазы құрғақ, нөсер жауындар сирек жауады, күшті желдердің әсерінен шаңды дауылдар болып тұрады.
[[Сурет:Buffalo statue jamestown north dakota.jpg|thumb|left|Солтүстік Дакотадағы бизон ескерткіші]]
Бұрынғы замандарда Ұлы жазықтар жалпы саны 50 млн-нан асатын [[бизон|бизондардың]] алып үйірлері жайылып жүрген, дүние жүзіндегі Ұлы далалардың бірі болған. Бұл далалардың даңқы құнарлы топырағымен шықты, ол XIX ғасырдың басынан бастап қаркынды түрде жыртыла бастады. Ұзақ жылдар бойы жыртқыштықпен пайдалану және шаңды дауылдар топырақтың [[Эрозия|эрозияға]] ұшырауына әкеп соқты. Алайда шаруашылықтың қазіргі заманғы [[технология|технологиясы]] мен суландырудың нәтижесінде солтүстік америка далалары қыруар мал үшін жайылым, сондай-ақ бидай, қара бидай, арпа тәрізді дақылдар мен жоңышқа себілетін егіс даласы ретінде тиімді пайдаланылуда. Мұнда дүниежүзілік рынокқа шығарылатын бүкіл астықтың 75%-дан астамы өсіріледі. Дегенмен бұл аграрлық штаттарда өнеркәсіптің дамуы мен кен байлықтарын өндіруге де үлкен көңіл бөлінеді. Мысалы, [[Оңтүстік Дакота|Оңтүстік Дакотадан]] алтын өндіріледі, ал Солтүстік Дакота, Небраска мен Канзаста мұнай мен газдың ірі кен орындарын игеру жұмыстары жүргізілуде.<ref>Қазіргі дүние географиясы: Хрестоматия. Жалпы білім беретін мектептің қоғамдық-гуманитарлық бағытындағы 11-сыныбына арналған оқу құралы. / Қ. Ахметов, Т. Увалиев, Г. Түсіпбекова. —Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. ISBN 9965-36-216—5</ref>
11-жол:
{{stub:География}}
{{wikify}}
[[af:Groot Vlaktes]]
[[ar:السهول الكبرى]]
[[bn:গ্রেট প্লেইন্স]]
[[bs:Velika nizina]]
[[ca:Grans Planes]]
[[cs:Velké planiny]]
[[cy:Gwastadeddau Mawr]]
[[da:Great Plains]]
[[de:Great Plains]]
[[en:Great Plains]]
[[eo:Nordamerikaj Grandaj Ebenaĵoj]]
[[es:Grandes Llanuras]]
[[et:Suur tasandik]]
[[eu:Zabaldi handiak]]
[[fi:Suuret tasangot]]
[[fo:Stóru Grasfløturnar]]
[[fr:Grandes Plaines]]
[[fy:Great Plains]]
[[gl:Grandes Planicies]]
[[he:המישורים הגדולים]]
[[hi:कनाडा तथा संयुक्त राज्य अमेरिका का ग्रेट प्लेन]]
[[hr:Velika nizina]]
[[is:Slétturnar miklu]]
[[it:Grandi Pianure]]
[[ja:グレートプレーンズ]]
[[ko:그레이트플레인스]]
[[lt:Didžiosios lygumos]]
[[lv:Lielie līdzenumi]]
[[nl:Great Plains]]
[[no:Great Plains]]
[[pl:Wielkie Równiny]]
[[pnb:عظیم میدان]]
[[pt:Grandes Planícies]]
[[ru:Великие Равнины]]
[[sh:Velika nizina]]
[[simple:Great Plains]]
[[sk:Veľké prérie]]
[[sr:Велика равница]]
[[sv:Great Plains]]
[[tr:Büyük Düzlükler]]
[[tt:Бөек тигезлекләр]]
[[uk:Великі Рівнини]]
[[ur:عظیم میدان]]
[[vi:Đại Bình nguyên Bắc Mỹ]]
[[zh:大平原]]
| |||