Ноосфера: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Yerzhankyzy (талқылау | үлесі) Өңдеу түйіні жоқ |
||
2-жол:
ISBN 9965-808-89-9</ref>
Ноосфера – ақыл-ой сферасы деген түсінікті алғаш [[1927]] жылы [[Франция|француз]] ғалымдары [[Эдуард Леруа|Э.Леруа]] ([[1870]] – [[1954]]) мен [[Тейяр де Шарден Пьер]] ([[1881]] – [[1955]]) енгізген. <br>▼
[[XX ғасыр|XX ғасырдың]] 30 – 40-жылдары ноосфераны материалистік тұрғыдан сипаттап жазған [[Владимир Иванович Вернадский|В.И. Вернадский]] болды. Ол ноосфераны [[биосфера]] мен қоғамның өзара қарым-қатынасынан туындайтын тіршіліктің жаңа формасы, бұл саналы, ақыл-ойы жетілген адамзаттың бағыттауымен қалыптасатын [[биосфера|биосфераның]] жаңа [[эволюция|эволюциялық]] жағдайы деп түсіндірді.
Ноосфера – табиғат заңдылықтарының қоғамның ойлау заңдарымен және [[әлеумет|әлеуметтік]]-[[экономка|экономкалық]] заңдылықтармен тығыз байланысып жататын біртұтастығын (бүтіндігін) басқарушы жоғарғы тип. Ғылыми-техникалық прогрестің қарқынды дамуы бұрын игерілмеген жерлерді игеріп, бұрын пайдаланылмай келген табиғат байлықтарын пайдаға асырып қоймай, [[ғарыш]] кеңістігін, ғаламшарларды игеруге, [[Ядролық қару|ядролық қарулар]] жасауға мүмкіндік берді.<ref> Қазақ тілі термиңдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: География және геодезия. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. — 264 бет. ISBN 9965-36-367-6</ref>▼
==Ноосфераның пайда болуы мен дамуы==
▲Ноосфера – ақыл-ой сферасы деген түсінікті алғаш [[1927]] жылы [[Франция|француз]] ғалымдары [[Эдуард Леруа|Э.Леруа]] ([[1870]] – [[1954]]) мен [[Тейяр де Шарден Пьер]] ([[1881]] – [[1955]]) енгізген.
Жер ғаламшарындағы органикалық дүние эволюциясының бірнеше кезеңдерін ажыратады. '''Бірінші кезең''' — заттардың биологиялық айналымы пайда болып, биосфераның қалыптаса бастауы. '''Екінші кезең''' — тіршіліктің күрделене түсіп, көп жасушалы организмдердің пайда болуы. бұл екі кезеңді ғылымда [[биогенез]], яғни тіршіліктің толық мәнінде пайда болу кезеңі деп атайды. Биосфера эволюциясының '''үшінші кезеңі''' — адам қоғамының пайда болуымен ерекшеленеді.
''Биосфера эволюциясының келесі жаңа кезеңі — қазіргі деңгейі.'' Мұны ғылымда '''ноосфера кезеңі''' деп атайды. [[Грек тілі|Грекше]] "noos" ақыл-ой, сана, "sphaira" — шар деген ұғымды білдіріп, "саналы қабық" деп аталады. Ноосфера — адамның санасы, ақыл-ойы шешуші рөл атқаратын биосфераның жаңа эволюциялық деңгейі.
▲[[XX ғасыр|XX ғасырдың]] 30 – 40-жылдары ноосфераны материалистік тұрғыдан сипаттап жазған [[Владимир Иванович Вернадский|В.И. Вернадский]] болды. Ол ноосфераны [[биосфера]] мен қоғамның өзара қарым-қатынасынан туындайтын тіршіліктің жаңа формасы, бұл саналы, ақыл-ойы жетілген адамзаттың бағыттауымен қалыптасатын [[биосфера|биосфераның]] жаңа [[эволюция|эволюциялық]] жағдайы деп түсіндірді.
Ноосфера ұғымын ғылымға [[1927]] жылы [[Франция|француз]] ғалымдары Э.Лepya мен П.Тейяр де Шарден енгізді. Олардың ұғымы бойынша '''''ноосфера биосферадан да жоғары деңгейдегі, бүкіл ғаламшарды қамтитын "ойлау қабығы".'''''
▲Ноосфера – табиғат заңдылықтарының қоғамның ойлау заңдарымен және [[әлеумет|әлеуметтік]]-[[экономка|экономкалық]] заңдылықтармен тығыз байланысып жататын біртұтастығын (бүтіндігін) басқарушы жоғарғы тип. Ғылыми-техникалық прогрестің қарқынды дамуы бұрын игерілмеген жерлерді игеріп, бұрын пайдаланылмай келген табиғат байлықтарын пайдаға асырып қоймай, [[ғарыш]] кеңістігін, ғаламшарларды игеруге, [[Ядролық қару|ядролық қарулар]] жасауға мүмкіндік берді.<ref> Қазақ тілі термиңдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: География және геодезия. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. — 264 бет. ISBN 9965-36-367-6</ref>
[[1930]]—[[1940]] жылдары [[Владимир Иванович Вернадский|В.И. Вернадский]] ноосфера туралы ілімді дамытып, терендете түсіндірді. '''''Ол ноосфераны биосфера эволюциясының жаңа сапалы деңгейі, биосфера мен адам қоғамының байланысында пайда болған деп қорытынды''' жасады.''
В.И. Вернадскийдің пікірі бойынша: ''"Ноосфера — табиғат пен қоғам заңдылықтары өзара бірігіп әсер ететін біртұтас жоғары жүйе".'' Биосфераның ноосфераға ұласуы кезінде бүкіл адамзат бірігіп шешетін мәселелерге ерекше көңіл бөлу қажеттігін ғалым атап көрсетті.
Ноосфера кезінде бүкіл адам баласының [[ақыл-ой|ақыл-ойы]], [[Сана|санасы]], [[ғылым|ғылымы]] және әлеуметтік еңбегі бір арнаға түсуі керек. [[Адам]] мен [[табиғат]] арасындағы қарым-қатынасты адамның саналы ақыл-ойы басқарған кезде ғана жеңіске жетеді деп атап көрсетті. Ноосфера кезінде табиғат пен қоғам арасындағы өзара байланыс айқын байқалады. Бұл кезде бүкіл адамзат үшін ғылымды дамытып, табиғаттың да, қоғамның да бір-бірімен үйлесімді өркендеуіне жол ашылу керек. Бұл кезде әрбір жеке [[тұлға|тұлғаның]] да өсуіне көңіл бөлінеді.
[[Биосфера|Биосфераның]] ноосфераға ауысу кезеңіне орыс ғалымы [[М.И.Будыко]] терең талдау жасаған ([[1984]] ж.). Ол биосфераның қалыптасуында адамзат қоғамының біртұтас екендігін ұмытпау керектігін ерекше ескертті. Қазіргі кезде ғылыми-техникалық прогресс бүкіл Жер шарын қамтып отыр. [[Энергия|Энергияның]] жаңа көздерін бүкіл адамзат бірлесе отырып, пайдалануға басты назар аудару көзделуде. Ноосфера кезінде Жер бетіндегі барлық халықтың тіршілік деңгейін және қоғамның қажетін көтеру үшін биосфераның қалыпты жағдайын сақтауға айрықша көңіл бөлінеді.
Соңғы жылдары экологиялық мәселелер — бүкіл адамзатты толғандырып отырған күрделі мәселелердің біріне айналып отыр. Қоғамның өркендеп дамуы, табиғат байлықтарын ұқыпты пайдаланумен тығыз байланысты. Қазір [[табиғат байлықтары|табиғат байлықтарын]] дұрыс пайдаланбаудан және технологиялық процестердің жетілмегендігінен қоршаған ортаның ластануы адамның денсаулығына да қауіп төндіруде. [[Адам денсаулығын сақтау]], адамның үзақ өмір сүруіне кажетті жағдай жасау — қоғамның басты [[Міндет|міндеті]]. Ол үшін қоғам мен табиғат арасындағы үйлесімді байланысқа ерекше назар аударылады. Осыған сәйкес казіргі кездегі әлеуметтік [[экология]] ғылымының басты мәселесінің бірі—адам денсаулығына зиянды жағдайларды болдырмау.
XX ғасырдың 60-жылдарынан бастап ауқымды түрде экология ғылымы да қалыптасып келеді. Оның зерттейтін басты бағыттарына да [[әлеуметтік экология]] және [[адам экологиясы]] жатады.<ref> Сәтімбеков Р. Биология: Жалпы білім беретін мектептің қоғамдык-гуманитарлық бағытындағы 11-сыныбына арналған окулық. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. ISBN 9965-36-175-4</ref>
==Пайдаланған әдебиет==
<references/>
Line 13 ⟶ 29:
{{stub}}
{{wikify}}
[[Санат:География және геодезия]]
[[Санат:Сөздік]]
Line 19 ⟶ 36:
[[Санат: Әлеуметтану]]
[[Санат:Саясаттану]]
[[Санат: Биология]]
[[Санат: Ж]]
[[ar:مجال نو]]
| |||