Биосфера: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
59-жол:
Демек, бұл адамға қажетті барлық заттардың бәрі де биосферадан алынады деген сөз.
 
==Биосферадағы тірі организмдердің қызметі==
===Энергетикалық қызметі===
Биосфераның қалыпты тіршілігі үшін және оның дамуы үшін энергия қажет. Ондай негізгі [[энергия көзі]] — [[Күн]]. Жасыл өсімдіктер [[фотосинтез]] процесі кезінде Күн сәулесін өзіне сіңіріп, мүшелерінде органикалық заттардың қорын жинақтайды. Өсімдіктердегі органикалық заттарды басқа организмдер пайдаланады. Жасыл [[өсімдіктер|өсімдіктерде]] жинақталған энергияның есебінен бүкіл [[биосфера|биосферадағы]] тіршілік қалыпты жүріп отырады.
===Газдық қызметі===
Газдардың тасымалдануы және олардың бір күйден екінші күйге өзгеруі [[Тірі организмдер дүниесі|тірі организмдердің]] қатысуымен жүреді. Газдық қызмет арқылы биосфераның газдық құрамының тұрақтылығы қамтамасыз етіледі. Жер бетіндегі көптеген газдар биогенді жолмен пайда болған. Тірі организмдердің тіршілігі нәтижесінде [[оттек]], [[азот]], [[көмірқышқыл газы]], [[күкіртті сутек]], [[метан]], т.б. газдар тасылмалданады.
===Жинақтау қызметі===
Тірі организмдер коршаған ортадан алған, [[биогенді элементтер|биогенді элементтерді]] өз мүшелерінде жинайды. Тірі организмдер құрамында болатын элементтердің коршаған ортада кездесетін элементтерден едәуір айырмашылығы болады. Тірі организмдердің құрамында [[сутек]], [[көміртек]], [[азот]], [[оттек]], [[натрий]], [[магний]], [[кремний]], [[күкірт]], т.б. элементтердің жеңіл атомдары көбірек кездеседі. Мұндай элементтердің тірі организмдерде жинақталуы қоршаған ортаға қарағанда жүздеген, мыңдаған есе көп болады. Осы арқылы биосфераның химиялық құрамының әр түрлі екендігі байқалады.
===Тотығу-тотықсыздану қызметі===
Тірі организмдер топырақ арасында және гидросферада бұл қызметін үнемі атқарып отырады. Тірі организмдер заттарды тотықтыру арқылы [[оксид|оксидтер]] түзеді, ал кейбір заттарды ([[көмірсутек]], [[күкіртті темір]], т.б.) қалпына келтіреді. Кейбір ұсақ организмдер пайдалы қазбалар ([[әктәс]], [[боксит]], т.б.) түзуге де қатысады.
===Биохимиялық қызметі===
Тірі организмдердің биохимиялық қызметі қоректенуі, [[тыныс алу|тыныс алуы]], [[көбею|көбеюі]] және (өлген организмдердің) ыдырауы мен шіруі кезінде байқалады. Бұл кезде элементтер [[атом|атомдар]] түрінде бір орыннан екінші орынға ауысады. Кейде адамның іс-әрекетінің нәтижесінде, биосфераға тән емес әрі биосфераға зиянды әсер ететін зат айналымы байкалады. Мысалы, өнеркәсіп орындарынан, көліктерден улы қоспалар бөлініп ауаны ластайды. Ал қышқыл жаңбырдың да табиғатка зияны мол. Сондықтан да табиғатты мұндай ластанудан корғау шараларына ерекше мән беру кажет.<ref> Сәтімбеков Р. Биология: Жалпы білім беретін мектептің қоғамдык-гуманитарлық бағытындағы 11-сыныбына арналған окулық. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. ISBN 9965-36-175-4</ref>
 
===Биосферадағы алғашқы шегіністер===
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Биосфера» бетінен алынған