Арпа: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

[[File:Hordeum-barley.jpg|thumb| right| alt=A.| ''[[Арпа]]'']]

'''Арпа'''(Hordeum) – [[астық]] тұқымдасына жататын бір және көп жылдық дақыл. Шыққан жері – [[Иран]], [[Түркия]], [[Армения]]. Адамдар [[неолит]] дәуірінде-ақ (б.з.б. 12 – 10 мың жыл) қолдан өсіре бастаған. Арпаның тамыр жүйесі шашақты. [[Сабақ|Сабағы]] – қуыс, биіктігі 30 – 135 см, жапырағы таспа пішіндес. Жемісі – [[дәнек]]. Арпа морфологиялық, биологиялық ерекшеліктеріне сәйкес дақылдық Арпа, эфиоптық Арпа және аласа бойлы Арпа деп аталатын 3 түрге бөлінеді. Арпа дәнінде 45 – 67% [[крахмал]], 7 – 26% [[белок]], 7 – 11% [[пентозан]], 1,7 – 2% [[сахароза]], 3,5 – 7,0% [[клетчатка]], 2 – 3% [[май]], 2 – 3% [[күл]] болады. Қазақстанда дақылдық Арпаның дәні қос қатарлы және көп қатарлы екі түрі өсіріледі. Дәні қос қатарлы Арпаның дәні масағының ортасында ғана болады. Ол [сыра]] қайнатуға пайдаланылады. Дәні көп қатарлы Арпа [[спирт]] өндірісінде (6 қырлысы), азық-түлік және мал жемі (4 қырлысы) түрінде пайдаланылады. Арпаның бұлардан басқа жаздық және күздік түрі бар. Жаздық Арпа Қазақстанның барлық облыстарында егіледі. күздік Арпа Қазақстанның оңтүстігі, оңтүстігі-шығыс аудандарында өсіріледі. Жаздық [[бидай]] мен [[сұлы|сұлыға]] қарағанда оның түсімі жоғары әрі 10 – 15 күн ерте піседі. Арпаның Қазақстанда «Нутанс-970», «Бәйшешек», «Сәуле», «Қарағанды-4», «Күздік», «Оңтүстік Қазақстан-43», т.б. сорттары өсіріледі. Арпа зиянкестері [[швед]], [[қаракөз]], [[егеу]], [[гессен шыбындары]]. Ауру қоздырғыштары қатты [[қаракүйе]], тозаңды қаракүйе, [[ақұнтақ]], т.б. Арпаны екпестен бұрын формалинмен немесе ерте көктемде, күзде гранозан, меркургексан препараттарымен дәрілеу қажет.<ref name=source1> [[Қазақ энциклопедиясы]] I том</ref>

== Сілтемелер ==

* [[Арпабас]]

*[[Бидай]]

== Сыртқы сілтемелер ==

* [http://www.kazakh-zerno.kz/index.php?option=com_content&view=article&id=16210:-lr-&catid=14/ Новости и аналитика зерновых культур]

==Пайдаланылған әдебиет==

<references/>

{{stub}}

{{wikify}}

 

[[av:Гьохъ]]