Түркітану: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
'''Түркітану''', түркология – [[түркі тілі|түркі тілінде]]нде сөйлейтін халықтардың тілін, [[этнография]]сын, тарихын, [[ауыз әдебиеті]]н, мәдениетін зерттеу нәтижесінде қалыптасқан. [[Шығыстану]] ғылымының жеке саласы. Түркітану атауы ғылыми айналымға алғаш [http://kz.turktakvim.com/5/%D0%90%D1%80%D1%82%D2%9B%D1%8B_%D0%B1%D0%B5%D1%82/25/%D2%9A%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%88%D0%B0/2011/11/ Орхон-Енисей] ([[Орхон]] жазба ескерткіштері, [[Енисей]] жазба ескерткіштері), көне [[ұйғыр]], [[манихей]], т.б. жазба ескерткіштердің зерттелуіне байланысты еніп, дамыған. Бұл жазбалар [[Орталық Азия]] мен өзге де аймақтарды мекен еткен ежелгі [[түркі тайпалары]]ның тарихын, тілін, әдеби ескерткіштерін, рухани және материалдық мәдениетін зерттеуде аса құнды деректеме саналады. Бұдан кейін Түркітану орта ғасырдағы [[араб]], [[парсы]], [[түркі]] тілінде жазылған тарихи жылнамаларды, филологиялық және географиялық шығармаларды зерттеу негізінде дами түсті. Түркітанудың пән ретінде дамуында XIX–XX ғ.ғ. зерттеле бастаған әдеби трактаттар мен филологиялық шығармалардың маңызы зор болды. Бұлардың қатарына түркі тайпалары туралы лингвистикалық, тарихи этнографиялық, фольклорлық деректерді жүйеге келтіре отырып жазылған алғашқы ғылыми еңбектер – [[Махмұт Қашқари]]дың «[[Диуани-лұғат-ит-түрік]]» атты сөздігі, [[Жүсіп Баласағұни]]дыңБаласағұнидың «[[Құтадғу біліг]]» атты әдеби дидактикалық шығармасы, ортағасырлық түркі халықтарының тарихынан, шығу тегінен мәліметтер берген [[Мұхаммед Хайдар Дулат]]тыңДулаттың «[[Тарих-и Рашиди]]», [[Қыдырғали (Қадырғали) Жалайыри]]дыңЖалайыридың «[[Жылнамалар жинағы]]», [[Рашид әд-Дин]]ніңДиннің «[[Жамиғ-ат-Тауарих]]», т.б. шығармалары жатады. Мұның бәрі XIX ғ-дың 2-жартысы мен XX ғ-дың 1-жартысында Түркітанудыңдың қалыптасып, орнығуына жағдай туғызды. Әлем халықтары ішінде түркі халықтары өзіндік тіл, тарих, мәдениет, [[салт-дәстүр]] ерекшеліктерімен айрықша орын алады. Түркітанудың дараланып, өз алдына жеке ғылым саласына айналуының ең басты себептерінің бірі [[Орхон]], [[Селенга]], [[Енисей]], [[Талас]], т.б. өзендер алқаптарынан сан алуан тасқа шекілген (руникалық) жазулар, [[мүсін тастар]] мен арнайы жасалған [[жазба ескерткіштер]]дің бірінен кейін бірі табылып, олардың сыры ашылып, құпиясы айқындала бастауына байланысты болды. Осыған орай Орхон-Енисей-талас тас жазулары оқылып, ірілі-ұсақты көптеген түркі тайпалары мен ұлыстарының тарихы айқындалып, мәдени мұра зерттеле бастады. Түркітанушы [[қазақ]] ғалымдары қатарында [[А.Байтұрсынұлы]], [[Қ.Жұбанов]], [[І.Кеңесбаев]], [[Н.Сауранбаев]], [[М.Балақаев]], [[С.Аманжолов]], [[Р.Сыздық]], [[Ш.Сарыбаев]], [[Р.Әміров]], [[Ә.Құрышжанов]], т.б. зерттеушілерді атауға болады.<ref>“ Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010.ISBN 9965-26-096-6 </ref>
 
.
 
 
== Пайдаланған әдебиет==
[[Қазақстан ұлттық энциклопедиясы]]
{{Stub: Қазақ әдебиеті}}
{{stub}}
{{wikify}}
 
 
== Сілтемелер: ==
[[Қазақ Энциклопедиясы|”Қазақ Энциклопедиясы”]] 9 том
[[Санат:Түркітану]]
[[Санат:Т]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Түркітану» бетінен алынған