Қытай қазы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
ш r2.7.1) (Боттың үстегені: ca:Oca cigne |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
{{Taxobox
| name =
| image = Anser cygnoides-Beijing.jpg
| image_width = 240px
| image_caption =
|
| status_system = iucn3.1
|
|
| classis = [[Құстар]]
| ordo = [[Қазтәрізділер]]
| familia = [[Anatidae]]
|
| genus = ''[[Anser]]''
| species = '''''A. cygnoides'''''
| binomial = ''Anser cygnoides''
| binomial_authority = ([[Carolus Linnaeus|Linnaeus]],
| subdivision_ranks = Түршелері
| subdivision =
''A. c. cygnoides'' <small>(Linnaeus, 1758)</small><br/>
''A. c. domesticus''
| range_map = Anser cygnoides distribution map.png
| range_map_width = 240px
| range_map_caption = Breeding (northern areas) and wintering (southern areas) ranges in orange
| synonyms =
''Anas cygnoid'' <small>Linnaeus, 1758</small><br />
''Anas cygnoides'' <small>Linnaeus, 1758 ([[emendation (taxonomy)|emendation]])</small><br />
''Cycnopsis cygnoides'' <small>(''[[lapsus]]'')</small><br />
''Cygnopsis cygnoides'' <small>(Linnaeus, 1758)</small>
}}
'''Қытай қазы''' ({{lang-la|Anser cygnoides}}) – [[қазтәрізділер]] отрядының [[үйректер]] тұқымдасына жататын құс. Қанатының ұзындығы 47 см, салмағы 3,5 кг-дай. Басқа қаздардан ерекшелігі – арқасы мен бүйірі ақшыл көлденең жолақты қоңыр-сұр, бауыры – ақ. Мойны ұзын әрі жіңішке және қауырсындарының түсі әр түрлі. Тұмсығы қара, басқа қаздарға қарағанда ұзын. Өсімдіктердің жапырағы, сабағы және тұқымдарымен қоректенеді. Қытай қазы – жыл құсы. Қазақстанда сәуір айында қыстаудан қайтқан мерзімде кездеседі. Жағалауларында қамыс пен құрақ, қоға өскен көлдер мен өзендердің биіктеу жағалауына ұя салады. 6 – 7 жұп болып ұшып келіп, бір-бірінен алыс қоныстанады. 3 – 5 (кейде 9) жұмыртқа басып, оны атақаз бен анақаз кезектесіп 30 күндей шайқайды. Балапандары жұмыртқадан шыққан соң қытай қазы су қоймаларының құмды және батпақты жағалауларын мекендейді. Қытайдың шығысы, [[Корея]] мен [[Жапония]] аймағын қыстайды. Саны аз, соңғы 30 жылда Қазақстанда тек екі рет – 1967 ж. Қара [[Ертіс]] өзеніне жақын жерде бір, 1978 ж. [[Зайсан]] ойпатынан он Қутұмсық қаз кездескен. Мекендейтін жерлерінің құрғауынан және есепсіз ауланудың нәтижесінде қытай қазының саны жылдан жылға күрт азаюда. Эвенктер, сахалар, қытайлар мен басқа [[Шығыс Азия]] халықтары бұл қазды өте ертеден қолда өсірген, яғни қытай қазын қытай үй қазының арғы тегі деуге болады. Қолға тез үйренеді. Қытай қазы қорғауға алынып, Қазақстанның “Қызыл кітабына” енгізілген.
'''Қытай қазы''' - жойылып кету қаупы бар түр, бұл қытай үй [[қаз]]дарының арғы ата-тегі. Кәзіргі уақытта бүкіл [[Сібір]]де Торей көлдерінде ғана ұялайды. Бір кездері [[Қазақстан]]да [[Зайсан]] көлі мен [[Ертіс өзені]] жағасында ұялаған, ол үшып өту кезеңінде [[Сырдария]]да байқалатын. Қалың қамыс-қоғалы, әсіресе таудағы, көлдерде мекендеген. Саны ондаған есе кеміп кетті, Қазақстанда соңғы 30 жылда екі-ақ рет - [[1967]] және [[1978]] жылдары кездескен. Түрді Линнеус (Linnaeus) [[1758]] жылы ашқан.
[[Сурет:Anser cygnoides dom Hoeckergans 1.jpg|left|thumb|Қолға үйретілген Қытай қазысын тұмсығындағы нүктесі мен жуан келген құйрық жағымен тануға болады.]]
|