Суяб: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

<b>Суяб</b>, Суйаб (түрікше Су – су, соғдыша Йаб – канал, арық деген мағына береді) – [[Шу]] алабындағы ортағасырлық қала. Тарихи, археологиялық және нумизматикалық зерттеулер бойынша ғалымдар Суяб қаласының орны [[Қырғызстан|Қырғызстанның]] [[Тоқмақ қаласы|Тоқмақ қаласынан]] оңтүстік-батысқа қарай 8 км жердегі Шу (Суйаб) өзенінің оңтүстік жағасындағы көне <i>[[Ақбешім]]</i> қала жұрты екенін дәлелдеді. Суяб қаласының іргесі 5 ғасырда қаланып, 10 – 12 ғасырларға дейін өмір сүрген. Суяб 7 ғасырда [[Батыс Түрік қағандығы|Батыс Түрік қағандығының]], 8 ғасырда [[Түркеш қағандығы|Түркеш қағандығының]], 8 ғасырдың 2-жартысынан 10 ғасырдың 1-жартысына дейін [[Қарлұқ қағандығы|Қарлұқ қағандығының]] астанасы болды. Оның атақ даңқы да дәл осы ғасырларда бүкіл батыс пен шығысқа мәшїүр болды. Көне қытай жазба деректемелерінде Суяб қаласы Су-е-чэн, Су-е-шуй чэн (Суйаб өзені бойындағы қала) деп аталған. Ол туралы алғашқы мәліметті [[627 – 629]] жылдары Үндістанға жасаған сапары кезінде Суябқа соғып, Батыс Түрік қағандығының қағаны [[Түн жабғу|Түн жабғудың]] қабылдауында болған Қытайдың жиїанкез діндар-монахы [[Сюань Цзан]] жазып қалдырған. Суяб туралы бұдан өзге де қытайдың “[[Тундиянь]]” (авторы [[Ду Ю]]), “[[Синь таншу]]”, т.б. тарихи жылнамалары мен араб географтары [[ибн Хордадбек|ибн Хордадбектің]] “[[Китап әл-масалик уә-л-мамалик]]”, [[Қудама ибн Жафар|Қудама ибн Жафардың]] “[[Китап әл-Харадж]]”, т.б. еңбектерінде мол мағлұматтар кездеседі. Алғаш [[1894]] жылы [[В.В. Бартольд]] тексеріп зерттеді. [[1950]] жылы [[Л.Р. Кызласов]], [[1959]] жылы [[П.Н. Кожемяко]] және кеңестік археологтар қазба жұмыстарын жүргізіп зерттеді. Ал Ақбешімді ежелгі Суяб қаласының орны деген пікірді бірінші рет [[1961]] жылы ағылшын ғалымы [[Т.Клаусон]] ұсынды. [[Ұлы Жібек жолы|Ұлы Жібек жолының]] “оазистік тармағы“ мен “далалық тармағының” тоғысар тұсында орналасқан көне Суяб қаласы өз дәуірінде Батыс Түрік қағандарының көреген саясатының арқасында әрі қағандықтың астанасы ретінде батыста [[Византия]], шығыста [[Қытай]] арасындағы халықаралық саяси, мәдени және сауда байланыстарын жүргізуде өте маңызды рөл атқарды; қысқышы <i>Ақбешім</i>. <ref name="source1">"Қазақ Энциклопедиясы"</ref><ref>Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2005 ISBN 9965-26-095-8</ref>

[[Санат:С]] [[Санат:Қазақ ұлттық энциклопедиясы]]