Трагедия: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
|||
6-жол:
#сергелдең, яки азапты тартыс (драма);
#арамтер, яки әурешілік (комедия).
Тартыс күйге ән-күй қосылса, тартыс ‘‘зауықты’’ деп аталады. Тартыс сөз қу тілді болса, ‘‘қулықты’’ деп аталады; қисыны қызық болса, ‘‘күлдіргі’’ тартыс болады; сиқыр мазмұнды тартыс ‘‘сиқырлы’’ деп аталады. Қазақ әдебиетінде бұл түрлердің бірі бар, бірі жоқ. Кейбірі жетіспеген, шалалау, балалау түрде дейді. <ref>
Трагедия - сахнаға арналып жа-
зылатын әдеби шығармалардың,
яғни драмалық жанрдың бір түрі.
Драм. шығармалардың басқа түр-
лері сияқты Т. да күрделі оқиғаны,
оған қатысты адамдардың іс-
әрекетін кейіпкердің сөйлеген
сөздері арқылы көрсетеді. Т-ның
өзіндік жанрлық ерекшелігі - өмір-
дегі шиеленіскен күрес-тартыс-
ты, бір-біріне қарама-қайшы күш-
тердің ешбір ымыраға келмейтін,
белдескен күресін, қақтығыс-тала-
сын суреттейді. Т-да әдетте қоғам
көшін ілгері бастауға үмтылған
озат күштер мен оған қарсы кер-
тартпа топтардың арасындағы
тартыс бейнеленеді. Өмірдегі бір
ауыр жағдай, адамның қиын-қыс-
талаң кездегі басына түскен ауырт-
палық баяндалады, шығарма кө-
бінесе негізгі кейіпкердің қазаға
үшырауымен аяқталады. Бірақ же-
ке адамның Т-лық халге үшырауы,
күрес жолында апат болуы үміті
кесіліп, арманы орындалмайды де-
ген мағына бермей, керісінше, сол
адам бүкіл өмірін арнаған арман-
мақсаттың, ниеттің қаншалықты
биік, зор екендігін айқын таныта-
ды. Асыл арман, ізгі ниетке қарсы
әрекет жасаған кертартпа топтар
мейлінше әшкереленіп, шығарма
көпшілікті, кейінгі үрпақты алға үм-
тылуға, адамның ізгі арман-тілегі,
бақыты үшін күресуге жігерленді-
ре түседі. Т-лық қаһарман көбінесе
адалдық, әділеттілік үшін күресе-
тін, зұлым күштердің зорлығына
мойын үсынбайтын адам болады.
Мысалы, "Абай" трагедиясындағы жа-
уыздыққа батыл қарсы тұратын,
жазықсызды жан аямай жақтай-
тын Абайдың бейнесі осындай.
"Ақан сері - Ақтоқтыдағы" өмір
қыспағына түсіп, қиянат-зорлықты
көп көрген Ақан да адал жан. Т-
лық кейіпкердің бойына үнемі тек
жақсы қасиеттерді үйіп қою шарт
емес. Мысалы, Пушкиннің "Борис Го-
дунов" атты трагедиясындағы Го-
дунов бейнесін алсақ, ол қатпары
көп, қайшылығы мол түлға. Оның
трагедиясы, патшалық тағдырының
сәтсіздікке үшырауы мансапты,тәж бен тақты халық мүддесінен
жоғары қоюдан туады, сондықтан да
жеме-жемге келгенде бұқара халық
оны қолдамайды. Т. алғаш ежелгі
гректердің мәдениеті қалыптасып,
сахналық өнері дами бастағанда
пайда болып, сонан бері әр заманда,
әр елде кең қанат жайып, өркендеп
келеді. Берірек дәуірде Т-ның
айрықша зор биікке көтерілген тү-
сы - Шекспирдің шығармашылығы. Оны
әсіресе "Отелло", Тамлет" секіл-
ді трагедиялары дүние жүзі мә-
дениетіне қосылған зор үлес бол-
ды. Орыстың классик. мәдениетінде
де трагедияның тамаша үлгілері
туды. Мысалы, жоғарыда аталған
А.С.Пушкиннің "Борис Годунов"
атты шығармасы. Қазақ әдебиетінде
Т. кеңестік дәуірде қалыптасты. Бүл
жанрлық түрдің таңдаулы үлгілері
ретінде Мүхтар Әуезовтіц "Қарагөз"
және Л.Соболевпен бірігіп жазған
" Абай" атты пьесаларын айтуымызға
болады.<ref>“ Қазақ әдебиеті. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: «Аруна Ltd.» ЖШС, 2010.ISBN 9965-26-096-6 </ref>
==Пайдаланған әдебиет==
| |||