04:26, 2011 ж. маусымның 24 кезіндегі нұсқа өңдеу Zhuka iitu (талқылау \| үлесі) 2445 edits Жаңа бетте: thumb\|Тянь-Шань қоңыр аюы '''Тянь-Шань қоңыр аюы''' (Ursus arctos іsabellіnus) – [[...		09:45, 2011 ж. тамыздың 8 кезіндегі нұсқа өңдеу жоққа шығару Bekus (талқылау \| үлесі) 6528 edits Өңдеу түйіні жоқ Жаңарақ өңдеме →
1-жол: {{Taxobox [[Сурет:Ursus arctos isabellinus (in Perm Zoo).jpg\|thumb\|Тянь-Шань қоңыр аюы]]▼ \| name = Тянь-Шань қоңыр аюы '''Тянь-Шань қоңыр аюы''' (Ursus arctos іsabellіnus) – [[жыртқыштар]] отряды, аю тұқымдасына жататын қоңыр аюдың бір түр тармағы. Тянь-Шань мен [[Памир]] тауларында таралған. Қазір өгем, [[Піскем]], [[Қоржынтау]], [[Кетпен]], [[Талас]], [[Қле]], [[Күнгей]], Теріскей, Жетісу (Жоңғар) Алатауларында кездеседі. Тянь-Шань қоңыр аюының аталығы (матай) аналығынан (кірекей) ірі болады. Аталығының дене ұзындығы 2,55 м, бойының биіктігі 1,35 м, салмағы 600 кг-дай. Негізінен құрлықта тіршілік етеді, суда жақсы жүзеді, ағашқа да өрмелей алады. Үш жаста жыныстық жағынан жетіледі. Аналығы өздері жасаған апанында екі жылда бір рет балалайды. Мамыр – маусымда ұйығып, қаңтар – ақпан айларында аналығы екі қонжық табады. Оларды төрт айдай емізеді. Қонжықтары аналарымен бір жылдай бірге жүреді. Қазанның ортасынан сәуірдің ортасына дейін қысқы ұйқыға кетеді. Қалған уақытта белсенді тіршілік етеді. Негізінен шөптесін өсімдіктермен, сирек жәндіктермен, майда сүтқоректілермен қоректенеді, кейде өлекселерді де жейді. Қонжықтары үшін қасқырлар мен барыстар өте қауіпті. Саны жылдан жылға азаюда. Балтық бойы елдерінде оларды аулауға тыйым салынған. Қолға тез үйреніп, цирктерде түрлі ойындар көрсетуге пайдаланылады. Дүние жүзінің көптеген елдерінде зоол. парктерде ұсталып, жақсы көбейеді. Қазақстанда Алматы хайуанаттар паркінде Тянь-Шань қоңыр аюының 3 басы бар. Ақсу-Жабағылы, Алматы қорықтарында, Лепсі, Тоқты қорықшаларында қорғалады. Саны өте аз, қорғауға алынып, Қазақстанның “Қы-зыл кітабына” енгізілген. <ref>[[Қазақ Энциклопедиясы\|"Қазақ Энциклопедиясы"]], 8 том</ref>▼ \| status = EN ~~==Сілтемелер==~~ \| status_system = iucn3.1 <references />▼ ▲~~[[Сурет:~~\| image = Ursus arctos isabellinus (in Perm Zoo).jpg~~\|thumb\|Тянь-Шань қоңыр аюы]]~~ ~~{{stub}}~~ \| image_caption = \| image_width hi \| regnum = [[Жануарлар]] \| phylum = [[Хордалылар]] \| classis = [[Сүтқоректілер]] \| ordo = [[Жыртқыштар]] \| familia = [[Ursidae]] \| genus = ''[[Ursus]]'' \| species = ''[[Қоңыр аю\|U. arctos]]'' \| subspecies = '''''U. a. isabellinus''''' \| trinomial = ''Ursus arctos isabellinus'' \| trinomial_authority = Horsfield, 1826 \| range_map = \| range_map_width = \| range_map_caption = }} ▲'''Тянь-Шань қоңыр аюы''' ({{lang-la\|Ursus arctos ~~іsabellіnus~~isabellinus}}) – [[жыртқыштар]] отряды, аю тұқымдасына жататын [[қоңыр аю\|қоңыр аюдың]] бір түр тармағы. [[Тянь-Шань]] мен [[Памир]] тауларында таралған. Қазір ~~өгем~~[[Өгем]], [[Піскем]], [[Қоржынтау]], [[Кетпен]], [[Талас]], [[~~Қле~~Іле Алатауы\|Іле]], [[Күнгей Алатау\|Күнгей]], [[Теріскей Алатау\|Теріскей]], [[Жетісу Алатауы\|Жетісу (Жоңғар) Алатауларында]] кездеседі. Тянь-Шань қоңыр аюының аталығы (матай) аналығынан (кірекей) ірі болады. Аталығының дене ұзындығы 2,55 м, бойының биіктігі 1,35 м, салмағы 600 кг-дай. Негізінен құрлықта тіршілік етеді, суда жақсы жүзеді, ағашқа да өрмелей алады. Үш жаста жыныстық жағынан жетіледі. Аналығы өздері жасаған апанында екі жылда бір рет балалайды. Мамыр – маусымда ұйығып, қаңтар – ақпан айларында аналығы екі қонжық табады. Оларды төрт айдай емізеді. Қонжықтары аналарымен бір жылдай бірге жүреді. Қазанның ортасынан сәуірдің ортасына дейін қысқы ұйқыға кетеді. Қалған уақытта белсенді тіршілік етеді. Негізінен шөптесін өсімдіктермен, сирек жәндіктермен, майда сүтқоректілермен қоректенеді, кейде өлекселерді де жейді. Қонжықтары үшін қасқырлар мен барыстар өте қауіпті. Саны жылдан жылға азаюда. Балтық бойы елдерінде оларды аулауға тыйым салынған. Қолға тез үйреніп, цирктерде түрлі ойындар көрсетуге пайдаланылады. Дүние жүзінің көптеген елдерінде зоол. парктерде ұсталып, жақсы көбейеді. Қазақстанда Алматы хайуанаттар паркінде Тянь-Шань қоңыр аюының 3 басы бар. [[Ақсу-Жабағылы қорығы\|Ақсу-Жабағылы]], [[Алматы қорығы\|Алматы қорықтарында]], Лепсі, Тоқты қорықшаларында қорғалады. Саны өте аз, қорғауға алынып, Қазақстанның ~~“Қы-зыл~~“Қызыл кітабына” енгізілген. <ref>[[Қазақ Энциклопедиясы\|"Қазақ Энциклопедиясы"]], 8 том</ref> == Пайдаланған әдебиет == ▲<references /> {{stub:Биология}} {{wikify}} [[Санат:Жыртқыштар]] [[en:Himalayan Brown Bear]]

Тянь-Шань қоңыр аюы: Нұсқалар арасындағы айырмашылық