Уикипедия

Ахмет Қуанұлы Жұбанов: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Тарихын шолу
Жаңарақ өңдеме →
Content deleted Content added
VisualWikitext
Жаңа бетте: '''Ахмет Қуанұлы Жұбанов''' (29.4.1906, Ақтөбе облысы, Темір ауданы – 30.5.1968, Алматы) – ''ғалым, [[к...
 
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
{{Infobox Biography
'''Ахмет Қуанұлы Жұбанов''' (29.4.1906, [[Ақтөбе облысы]], [[Темір ауданы]] – 30.5.1968, [[Алматы]]) – ''[[ғалым]], [[композитор]], [[дирижер]], Қазақстанның халық артисі (1944), өнертану ғылымдарының докторы (1943), [[академик]] (1946), [[профессор]] (1948). Жасынан [[музыкант]] өнеріне бейімділігін байқатып, [[домбыра]], [[скрипка]] аспаптарында ойнауды меңгереді.'' 1929 – 32 жылдары [[Ленинград]] (қазіргі [[Санкт-Петербург]]) музыкант техникумында скрипка, Ленинград консерваториясында гобой сыныбы бойынша дәріс алады. 1932 жылы Ленинградтағы [[Актер]] шеберлігі мектебінің (қазіргі Санкт-Петербург театр өнері академиясы) аспирантурасына түседі. 1933 жылы Алматыда ашылған музыка [[драма]] уч-щесіне ұстаздық қызметке шақырылып алынады. Жұбанов 1930 жылы Санкт-Петербургтің “Рабочий и театр” журналында жарияланған мақаласынан бастап, өмірінің соңына дейін қазақ музыкасының тарихы мен теориясын зерттеумен айналысты. 1936 жылы “Музыка әліппесі” атты тырнақалды кітапшасы жарық көрген. Жұбановтың жетекшілігімен 20 ғасырдың 30-жылдары қазақ музыкасын зерттейтін ғылыми кабинет, музыкалық-тәжірибелік шеберхана, [[КСРО]] Ғылым Аккадемиясының Қазақ филиалы төралқасы жанынан өнертану секторы (қазіргі Әдебиет және өнер институтының музыка бөлімі) ашылды. 1934 жылы Жұбанов алғаш 11 адамнан құралған домбырашылар ансамблі негізінде Қазақ ұлттық халық аспаптар оркестрін ұйымдастырды. Осы ұжымның тұңғыш дирижері ретінде көптеген халық композиторларының музыкалық туындыларын оркестрге лайықтап нотаға түсірген. 1935 – 45 жылы Қазақ филармониясының көркемдік жетекшісі әрі дирижері болды. 1945 – 51 жылдары Алматы консерваториясының (қазіргі Қазақ ұлттық консерваториясы) ректоры, 1954 – 61 жылдары осы консерваториядағы өзі ашқан халық аспаптар кафедрасының меңгерушісі болып, қазақ халық музыкасының тарихынан, дирижерлік өнер мен аспаптанудан сабақ берді. 1961 – 68 жылдары Жұбанов Әдебиет және өнер институтының музыка бөлімін басқарды.
|subject_name = Жұбанов, Ахмет Қуанұлы
| image_name = Jubanov.jpg
| image_size =
| image_caption =[[Ахмет Жұбанов]]
| date_of_birth = [[1906]] жылы 29 [[сәуір|сәуірде]]
| place_of_birth = [[Ақтөбе облысы]] , [[Темір ауданы]], [[Қосуақтам шатқалында]]
| date_of_death = [[1968]] жылы 30 [[мамыр|мамырда]]
| place_of_death = [[Алматы Қаласы]]
| spouse =
}}
'''Ахмет Қуанұлы Жұбанов''' (1906-1968) — қазақ музыкасын зерттеуші көрнекті ғалым, әйгілі композитор, дирижер. Қазақстанның халық артисі (1944), өнертану ғылымының докторы (1943), профессор (1948), академик. Ол Ақтөбе облысы Темір ауданында 1906 жылы 29 сәуірде өмірге келген. Ахмет Қуанұлы қазақтың музыкалық мәдениетін зерттеп тануда, жорып түсіндіруде және жүйелеп насихаттауда жаңа сапалы биіктен көрініп, кезеңдік мәні бар қажыр-қайрат көрсеткен тұлға. Өз кезіндегі музыкалық білім сатыларының бәрінен өткен кемел білім иесі, оған қоса Тәңірі тал бойына ғажайып қабілет пен ұлтжандылық сезімін дарытқан А.Қ.Жүбанов 1933 жылы Алматы музыкалық драма училищесіне ұстаздық қызметке келеді. Осы кезден бастап өмірінің соңғы күндеріне дейін ол қазақтың музыкалық мәдениеті деген жалпылама ұғымды ұлт болмысындағы нақты категориялық мәні бар рухани құбылысқа айналдыру үшін тыным таппастан еңбек етті. Бұл ретте, Ахмет Қуанұлы адам қабілетінің қандай құдіретті болатынын нақтылы да нәтижелі істерімен көрсете алды. Алғашқы музыкалық әліппе, қазақ музыкасын зерттейтін ғылыми кабинет, музыкалық сынақ шеберханасы, Ғылым академиясындағы өнертану секторы, [[М.О.Әуезов]] атындағы [[Әдебиет]] жөне [[өнер]] институтының [[музыка]] бөлімі, [[Қазақтың халық аспаптары]] оркестрі, Қазақтың мемлекеттік [[филармония|филармониясы]], Қазақ консерваториясы, ондағы [[халық аспаптары]] кафедрасы, Қазақтың музыкалық театры, қазақ музыкасы туралы оқу құралдары, міне, осының бәрінің ұйтқысы А.Қ.Жұбанов болды. Мұның сыртында дирижерлік, ұстаздық, ғылыми-зерттеушілік, қоғамдық, әсіресе шығармашылық жұмыстарының өзі сала-сала болып, құнарлы арналарға ұласады.
А.Қ.Жұбановтың мұрындық болуымен қырқыншы жылдары ұйымдастырылған [[ғылыми экспедиция]] сексенінші жылдарға дейін Қазақстанның түкпір-түкпірінен 10 мыңдай ән-күй нұсқаларын жинаған. Қазақтың кәсіпқой халық композиторларының өмір дерегін жинастырып, шығармаларын нотаға түсіріп, одан соң көнігі әнші-күйшілерге үйрету арқылы халықтың рухани игілігіне айналдыруда теңдессіз еңбекқорлық пен іскерліктің үлгісін Ахмет Қуанұлының өзі көрсетіп отырды.
 
Жұбановтың қазақ халқының ән-күй шығармаларыныңның табиғаты мен ерекшелігі, ұлы күйшілер [[Құрманғазы]], [[Дәулеткерей]], Сейтек, [[Тәттімбет]], Қазанғап туралы монографиялық ғылыми-зерттеу еңбектері – қазақ музыкасының ғылыми тарихын жасауға қосылған қомақты үлес болды. 1942 жылы жарық көрген “Қазақтың халық композиторларының өмірі мен творчествосы” аталатын еңбегінде Жұбанов қазақ халқының бір ғасырлық музыкалық мәдениетінің тарихын жүйелеп шықты. Осы кітабы үшін оған өнертану ғылым доктор атағы берілді.
Жұбанов – қазақ халқының қазіргі заманғы кәсіби музыкасының негізін қалаған аға буын композиторлардың бірі. Ол халық күйлерін оркестрге лайықтап, нотаға түсірді. Жұбановтың алғашқы көлемді шығармасы комп. Сары Батақұлының өмірінен алып жазған “Сары” (1938) атты бір актілі музыкалық пьесасы еді. Бұдан соң ол Ғ.Мүсіреповтың “Қозы-Көрпеш – Баян сұлу” (1938), М.Ақынжановтың “Исатай – Махамбет” (М.М. Иванов-Сокольскиймен бірге, 1938) пьесасына, “Аманкелді” фильміне (1938, М.Ф. Гнесинмен бірге) музыка жазды, “Отаным”, “Ақ шолпан”, “Біздің ел”, “Жылқышы”, “Лирикалық ән”, т.б. әндер шығарды. 20 ғасырдың 40-жылдары Жұбанов қазақ музыкасын күрделі аспаптық симфониялық шығармалармен байытты. Олар: “Тәжік биі“, “Қазақ билері”, “Төлеген Тоқтаров”, “Ария”, “Вокальдық сюита”, “Абай сюитасы”, т.б. Ұлы Отан соғысы жылдарындағы оның “Серт”, “Қалғанынша қасық қан”, “Москва”, “Майданнан хат”, “Қарлығаш” сияқты вокальдық туындылары қазақ халқының ұлттық музыкалық мәдениетіне соны өрнек қосты. Жұбановтың “Абай” операсы (1944; Л.Хамидимен бірге, Қазақстан Мемлекеттік сыйлығының, 1967) қазақ опера өнеріндегі ерекше құбылыс ретінде бағаланды. Осы екі композитордың шығарм. одағынан туған “Төлеген Тоқтаров” операсы (1947) да опера жанрында замандастар образын жасаудың сәтті бастамаларының бірі саналады. Ал “Құрманғазы” радиооперасы (1970 ж. қызы Ғ.Жұбанова аяқтаған) қазақ музыкасындағы жаңа жанрдың бастауы болып табылады. Жұбанов 1936 және 1958 жылы Мәскеуде өткен қазақ әдебиеті мен өнерінің онкүндігіне қатысты. Оның ғылыми еңбектері халық ортасынан шыққан әнші, күйші, композиторлар шығармашылығына арналған. Ғалымның “Құрманғазы” (1936, 1958), “Қазақ халық композиторларының өмірі мен творчествосы” (1942), “Ғасырлар пернесі” (1958, 1975), “Қазақстан халық композиторлары” (1962), “[[Мұқан Төлебаев]]” (1963), “Замана бұлбұлдары” (1963, 1975), автор қайтыс болғаннан кейін жарық көрген “Ән-күй сапары” (1976), “Өскен өнер” (1985) кітаптары – қазақ музыкасының әр түрлі кезеңдерін қамтитын іргелі зерттеулер. Жұбанов ұлттық өнер мамандарын тәрбиелеу ісіне де үлкен үлес қосты. Қазақстан Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1967). Ленин орденімен, т.б. ордендермен, медальдермен марапатталған. Алматы қаласының көшелерінің біріне, Республикалық музыкалық мектеп-интернатқа Жұбанов есімі берілген (1968). Тұрған үйлерінің қабырғасына (Байсейітова көшесі, 33 және Абылай хан даңғылы, 113) ескерткіш тақталар орнатылған.<ref> Қазақ энциклопедиясы, 4 том; </ref>
 
Жасынан музыка өнеріне бейімділігін байқатып, домбыра, скрипка аспатарында ойнауды меңгереді. Жас кезінде ауылдасы Талым күйшіден, ауыл мұғалімі Қ. Ашғалиевтен, әкесі Қуаннан, ағасы Құдайбергеннен тәлім алып, музыка өнеріне ден қояды. Темірде орыс халық аспаптар әуесқойлары оркестріне жетекшілік ететін (П. Черняктан сольфеджио, скрипка, музыка теориясы бойынша) сабақ алады.
==Сілтеме==
 
[[swret:axmet.jpg|thumb|right|Axmet Juban]]
1929 жылы Ленинградтың М.И. Глинка атындағы техникумында (А.А .Этигонның скрипка класы бойынша), консерваторияда (профессор Ф.А. Ниманның гобой класы бойынша, кейіннен музыка тарихы мен теориясы факультетінде) оқыған.
1932 жылы Ленинградтағы Актер шеберлігі мектебінің аспинрантурасына түседі.
 
1933 жылы Алматыда ашылған музыкалық драма училищесіне ұстаздық қызметке шақырылады.
 
1930 жылы Ленинградтағы «Рабочий и театр» журналында жарияланған мақаласынан бастап, өмірінің соңына дейін қазақ музыкасының тарихы мен теориясын зерттеумен айналысты. 1936 жылы «Музыка әліппесі» атты тырнақалды кітапшасы жарық көрген.
 
1934 жылы А. К. Жұбанов алғаш 11 адамнан құралған домбырашылар ансамблі негізінде Қазақ ұлттық халық оркестрін ұйымдастырды. Осы ұжымның тұңғыш дирижері ретінде көптеген халық композиторларының музыка туындыларын оркестрге лайықтап нотаға түсірген.
 
1945-1951 жылдары Алматы консерваториясының ректоры, 1954-1961 жылдары осы консерваториядағы өзі ашқан халық аспаптар кафедрасының меңгерушісі болып, қазақ халық музыкасының тарихынан, дирижерлік өнер менаспаптанудан сабақ берді.
 
Жұбановтың қазақ халқының ән-күй шығармаларының табиғаты мен ерекшелігі, ұлы күйшілер Құрманғазы, Дәулеткерей, Сейтек, Тәттімбет, Қазанғап туралы монографиялық ғылыми -зерттеу еңбектері- қазақ музы
касының ғылыми тарихын жасауға қосылған қомақты үлес болды.
 
А. К. Жұбанов — қазақ халқының қазіргі заманғы кәсіби музыкасының негізін қалаған аға буын композиторлардың бірі. Ол халық күйлерін оркестрге лайықтап, нотаға түсірді және қазақ музыкасын күрделі аспаптық симфониялық шығармалармен байытты. Олар «Тәжік биі», «Қазақ билері», «Төлеген Тоқтаров», «Ария», «Вокальдік сюитасы», «Абай сюитасы», тағы басқалар. ''А.Жұбановтың қазақ музыка тарихына сіңірген еңбегі ұшан - теңіз''.
 
Композитор ретінде қазақтың музыкалық мәдениетіне өзіндік мелодиялық өрнек қосқан ондаған ән мен күйдің, романстар мен хорлардың, аспаптық симфониялық және вокальдық шығармалардың авторы. А. Жұбановтың композиторлық шығармаларының көрнектілері Л. Хамидимен бірлесіп жазған «Абай» (1944) және «Төлеген Тоқтаров» (1947) опералары, қызы Ғ. Жұбанова аяқтаған «Құрманғазы» (1970) операсы.
 
А.Қ.Жұбановтың мұрындық болуымен қырқыншы жылдары ұйымдастырылған ғылыми экспедиция сексенінші жылдарға дейін Қазақстанның түкпір түкпірінен 10 мыңдай ән күй нұсқаларын жинаған. Қазақтың кәсіпқой халық композиторларының өмір дерегін жинастырып, шығармаларын нотаға түсіріп, одан соң кәнігі әнші күйшілерге үйрету арқылы халықтың рухани игілігіне айналдыруда теңдесіз еңбекқорлық пен іскерліктің үлгісін Ахмет Қуанұлының өзі көрсетіп отырды.
 
А.Қ. Жұбановтың ғалым, педагог, композитор, орындаушы және ұйымдастырушы ретінде қазақтың музыкалық мәдениетіне сіңірген еңбегі ұлттың мәдени рухани шежіресіндегі ең көрнекті белестердің бірі болып қалады.
 
А. К. Жұбанов қазақтың ұлттық өнерін дамытуға қосқан үлесі үшін Қазақстан Мемлекеттік сыйлығының лауреаты атағын берді. Ленин орденімен, тағы басқа ордендермен, медальдармен марапатталған.
 
Алматы қаласының көшелерінің біріне, Республикалық музыкалық мектеп-интернатқа Жұбанов есімі берілген. Ақтөбедегі музыка колледжі, көшелер А. К. Жұбанов есімінде. Өзі ұзақ жыл тұрған үйдің қабырғасында ескерткіш тақта орнатылған.
 
2006 жылы Ахмет Жұбановтың 100 жылдық мерейтойына орай Ғ. Жұбанова атындағы облыстық Филармония ғимаратының алдында композиторға арнап үлкен ескерткіш орнатылмақ. Ескерткіш авторлары — Ескен Сергебаев пен Бақытжан Әбішев, архитектор — Женсен Айнабеков. Қоладан жасалған ескерткішті гранит плиткасымен қапталған тұғырға орнатады.<ref> [[Тарихи тұлғалар]]. Танымдық - көпшілік басылым. [[Мектеп]] жасындағы оқушылар мен көпшілікке арналған. Құрастырушы: Тоғысбаев Б. Сужикова А. – [[Алматы]]. “[[Алматыкітап баспасы]]”, 2009 ISBN: 978-601-01-0268-2 </ref><ref>Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия. — Алматы: «Арыс» баспасы, 2002
ISBN 9965-607-02-8 </ref>
 
 
==Пайдаланған әдебиет==
<references/>
 
{{stub}}
 
[[Санат:Қазақстан тұлғалары]]
[[Санат:Қазақ композиторлары]]
[[Санат:1906 жылы туғандар]]
[[Санат:1968 жылы қайтыс болғандар]]
 
 
{{stub:Тұлғалар}}
{{wikify}}
 
[[Санат: Тұлға]]
[[ru:Жубанов, Ахмет Куанович]]
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Ахмет_Қуанұлы_Жұбанов» бетінен алынған