Ғұмар Қараш: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
шӨңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
Көршкті [[Алаш|Алаш]] қайраткері, діндар-ақын '''Ғұмар Қараш''' 1875 жылы ішкі Бөкейліктің (қазір Батыс Қазақстан обл Жәнібек ауд.) Қырқұдық деген жерінде дүниеге келген. Ауыл молдасынан хат танығаннан кейін, Жалпақталдағы Ғ.Ғәлікейүлы үстаған медреседе оқиды. 1902-1910 жылдары жиған білімімен ауылында, Тіленшісайда жәдитше бала оқытады. Сол шамада әйгілі Шәңгерей Бөкейүлының шақыруымен Көлборсыға мүғалім болып келеді. Жаңалыққа жаны құмар, имандылық пен дәстүрдің жібін үзбеген әдеби орта қалыптастыруға себепші болады. Қайраткер 1907 жылдан бастап татар және [[қазақ|қазақ]] тіліндегі мерзімді басылымдарға мақала жариялай бастайды.<br />
1911-1913 жылдары алғаш Ордада, кейін Оралда басылған «Қазақстан» газетін шығарысуға, оның саяси-мәдени әлуетін көтеруге атсалысты. Осы кезеңде қазақтың саяси көзін ашатын, рухани байытатын «Ойға келген пікірлерім», «Бала тұлпар», «Аға тұлпар», «Қарлығаш», «Өрнек», «Тумыш», «Бәдел қажы» атты кітаптар жарияланды. Ол Ғабдолла Мүштақ (Алланың зерделі құлы) атты бүркеншікпен «Айқап» журналы мен [[«Қазақ»|«Қазақ»]] [[газеті|газетіне]] мақалалар жазып тұрды. Орынборда «Шайыр...» және «Коксілдер...» атты жинақ шығарды.<br />
14-жол:
Ғұмар Қараш - ойшыл ақын, қоғам қайраткері. Жастайынан жетім қалып, ағайын-туыстарының қамқорлығымен ауыл молдасынан оқып, сауат ашады. 1902 ж. өз ауылында бала оқытады. 1911-13 ж. «Қазақстан» газетінің жұмысына атсалысқан. Сол жылдары Орынбор қаласында Шәңгерей Бөкеевтің қамқорлығымен ел аузынан жинаған әдеби мұраларды құрастырып, ≪Шайыр≫, ≪Көксілдер≫ атты екі жинақ жариялайды. Ғұмap Қараштың ≪Бала тұлпар≫ (Уфа, 1911), «Қарлығаш≫ («Қазан, 1911), ≪Тумыш≫ (Уфа, 1911), ≪Ағатұлпар≫ (Орынбор, 1914), ≪Тұрымтай≫ (Уфа, 1918) аталатын бес поэзиялық, ≪Ойға келген пікірлерім≫ (Орынбор, 1910), ≪Өрнек≫ (Уфа, 1911), ≪Бәдел қажы≫(Қазан, 1913) дейтін үш зерттеу кітабы жарық көрген. Ғұмap Қараш өлең-толғауларында, көсем сөздері мен мақалаларында заман, өмір, дін-шариғат, табиғат, махаббат, т.б. мәселелер туралы толғанады, патша үкіметінің отарлаушылық саясатын, жергілікті әкімдердің екіжүзділігін сынап, халыққа адал қызмет етуге үндейді. Өз тілі мен мәдениетін сақтай отырып, ғылым, білімге ұмтылуды, мәдениетті елдерден үлгі алуды насихаттайды. Өлең-толғаулары философия ой-пікірлерге бай, бейнелі, әсерлі келеді. Ғұмар қаласы 1917 ж. Ақпан ревкомынан кейін ұйымдасқан ≪Алаш≫ партиясына, Алашорда үкіметіне үлкен үмітпен қарап, ≪Алаштың азаматтарына≫ атты арман мен үмітке толы өлеңдерін жариялайды. Ол қоғамды қан төгіспен, күшпен, зорлық-зомбылықпен өзгертуді қаламаған (≪Неден қорқам?≫, ≪Күн туды≫). Бірақ амалсыздан кеңестік кезеңге икемделуге тура келгенін сезініп, рухани толғанысқа түседі.
1917 ж. мамырда Ордада өткен Бөкей қазақтарының съезіне, сол жылы 5-13 желтоқсанда Орынборда өткен 2-жалпықазақ съезіне қатысып, баяндама жасайды. 1918 ж. Ордадағы педтехникумда сабақ береді, Бөкей губерниясы мұғалімдерінің 1-съезіне (24 қыркүйек, 1918), 1918-20 ж. өткен сол губерния кеңестерінің 1, 2, 3, 4-съездеріне делегат болып қатысады. 1919 ж. Бөкей губерниясы атқару комитетінде қызмет істейді, коммунистік партия мүшелігіне өтеді. Қазақтың тұңғыш педогогика журналы «Мұғалімге» басшылық етеді, сол журналда ≪Педагогика≫ атты еңбегін жариялайды. 1920 ж. Бөкей губерниясы атқару комитетіңде бөлім басқарады. <ref>Ислам. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2010 ISBN 9965-26-322-1</ref> 1921 ж. 12 сәуірде Құнаншапқан деген жерде қарақшылар қолынан қаза тапты. Ғұмар қаласы — 20 ғасырдың бас кезіндегі «Қазақ дұрыстығы≫, «Қазақстан≫, ≪Айқап≫, ≪Дұрыстық жолы≫, ≪Шора≫, ≪Абай≫ сияқты газет-журналдарда мақалаларын жариялаған. Ғұмар қаласы шығармаларын ≪Ғұмар Қараш баласы≫, ≪Ғұмар Қарашұлы≫, ≪Ахунд Ғұмар Қарашұлы≫, ≪Ғұмар әл-Қараши≫, ≪Бөкей елінің бір баласы≫, ≪Ғұмар Қараш≫, ≪Ғ.Қ.≫, ≪Ғ. Мұштақ≫, ≪Ғабдолла Мұштақ≫, ≪Оразақай≫, «Қазақаев≫, ≪Ғұмар Қарашев≫ деген есімдермен жариялап отырған. Ғұмар қаласы шығармалары мектеп оқулықтарында, орыс тілінде жарық көрген «Қазақ поэзиясының антологиясы≫ (1958) мен «Қазақстан ақындары≫ (Ленинград, 1978) жинағында, мерзімді баспасөз беттерінде жарияланған. Өлең, толғаулары мен философия ой-толғамдары және әңгіме, мақалалары ≪Замана≫ деген атпен (А., 1994) жарық көрді.<ref> «Алаш» қозғалысы. Алматы, 2008. ISBN 9965-32-715-7</ref><ref>Батыс Қазақстан облысы. Энциклопедия. — Алматы: «Арыс» баспасы, 2002 ISBN 9965-607-02-8 </ref>
==Пайдаланған әдебиет==
<references/>
[[Санат:
[[Санат:
[[Санат:
{{Stub:Ислам}}
{{wikify}}
| |||