Жұма намаз: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Жаңа бетте: '''Жұма намаз'''– жұма күні оқылатын намаз. Жұма намазын оқу үшін мешітке бару – дені са...
 
Өңдеу түйіні жоқ
1-жол:
'''Жұма намаз'''– Жұма күні оқылатын
'''Жұма намаз'''– жұма күні оқылатын [[намаз]]. Жұма намазын оқу үшін [[мешіт|мешітке]] бару – дені сау, саналы, ерікті әрбір мұсылманның парызы. Бас бостандығы шектелген және [[науқас]] адамдар, науқас адамдарды күтушілер, күш-қуаты кеміген қарттар үшін Жұма намазын мешітке барып оқу міндетті емес. Сондай-ақ әйелдер мен жолаушылап жүрген ер адамдар үшін де Жұма намазын мешітте оқу парыз саналмайды. Жұма мұсылмандардың мереке күні. Мұхаммед пайғамбар (ғ.с.): “Арайлап атқан күндердің ең қайырлысы – жұма күні. Адам Ата осы күні жаратылды”, – дейді (Мүслим, “Жұма”). Жұма күнінің қадір-қасиетіне тоқталған Құран Кәрімде “Жұма” деп аталатын арнайы сүре бар. Хадистерде жұма күні жуынып, тазарып, мешітке барып, хұтпа тыңдап, намаз оқыған кісінің сол күн мен өткен жұма арасындағы барлық күнәларының кешірілетіндігі айтылады (Бұхари, “Жұма”). Ал бұл күнді елемей, ешбір себепсіз Жұма намазын үш апта бойы тәрк еткен кісінің жүрегіне перде тұтылады (Әбу Даууд, “Салат”). Жұма намаз қаладағы немесе әкімі бар тұрақты ауылдағы мемлекет рұқсат еткен мешітте, имамнан басқа ең аз дегенде үш жамағаттың қатысуымен, бесін уақыты басталған соң оқылады. Жұманың парыз намазынан бұрын хұтпа оқылуы шарт. Хұтпада тек Алла тағалаға шүкірлік пен мадақ, діни уағыз ғана айтылып қоймайды, сонымен бірге елдегі саяси-әлеуметтік, әскери оқиғалар баяндалып, мемлекеттік маңызды жаңалықтар хабарланады. <ref> Қазақ энциклопедиясы, 4 том; </ref>
намаз, [[Ислам]] дінінде өте маңызды саналатын, жамағатиен орындалатын апталық
ғибадат. Жұма намазын оқу үшін мешітке бару -
дені сау, саналы, ерікті әрбір мұсылманның парызы. Бас боғандығы шектелген
және науқас адамдар, науқас адамдарды
күтушілер, күш қуаты кеміген қарттар
үшін Жұма намазын мешітке барып оқу міндетті
емес. Сондай-ақ, әйелдер мен жолаушылап
жүрген ер адамдар үшін де Жұма намазын мешітте
оқу парыз саналмайды. Жұма намазы қаладағы немесе әкімі бар тұрақты ауылдағы мемлекет рұқсат еткен мешітте, имамнан басқа
ен аз дегенде үш жамағаттың қатысуымен,
бесін уақыты басталған соң оқылады.
Жұманың парыз намазынан бұрын хұтба
оқылуы шарт. Хұтпада тек [[Аллаһ]] Тағалаға
шүкіршілік пен мадақ, діни уағыз ғана айтылып қоймайды, сонымен бірге елдегі
саяси-әлеуметтік, әскери оқиғалар баяндалып,
мемл. маңызды жаңалықтар хабарлайды.
Мүсылмандардың Жұма намазыды оқу үшін бір
жерге жиналулары Жұма намазының осылай аталуына бірден-бір себеп болған, һижрадан
бұрын, яғни [[Мекке|Меккеде]] Жұма намазы жоқ еді. [[Аллаһ]] Елшісі (с.а.у.) «Ақаба» биятынан кейін Мус'аб ибн Умейрді [[Мәдина|Мәдинаға]] мұғалім етіп жіберді. Оған сол жерде бесін
уақытында екі рәкат намаз оқуын әмір
етті. Міне, сондықтан мұсылмандар Әсад
ибн Зурараның [[Медине]] сыртындағы үйіне
жиналып, Жұма намазын оқи бастады. Негізінде,
Жұма намазына байланысты аяттың [[Медине|Мединеде]]
түскенін және [[Аллаһ]] Елшісі (с.а.у.) алғаш Жұма намазын һижра кезінде Салим ибн
Ауф тайпасына тиісті Рануна қойнауында
оқығанын ойлап қарасақ, Әсадтың оқыған
екі рәкат намазы Жұма намазының парыздығынан
бұрын болып, оқыған намаздарының бесін
намазы екендігі білінеді.
 
Жұма намазының үкімі - парыз. Парыздығы [[Құран]] мен сүннетке сүйенеді. [[Құран|Құраннан]] дәлел: «Ей, иман еткендер! Жұма күні намаз
==Сілтеме==
үшін азан айтылған кезде, дереу [[Аллаһ|Аллаһты]]
<references/>
еске алуға (намазға) ұмтылыңдар және
{{stub}}
сауда жасауды сол уақытта доғарыңдар»
{{wikify}}
(Жұма, 62/9). Сүннет дәлеліне келсек: Пай-
[[Санат: Дін]]
ғамбарымыз (с.а.у.) былай дейді: «Жұма
азанын естіген жандарға - Жұма намазы
парыз (Әбу Дауд, I. 244).
 
==Жұма намазының парыздығының шарттары
Жұма намазының кімге парыз екені жайлы Пайғамбарымыз (с.а.у.) былай дейді: «Аллаһқа және
ақырет күніне сенгендерге - Жұма намазы
парыз. Бірақ жолаушы, құл, бала, әйел және
науқастар бұдан тыс» (Әбу Дауд, I. 644).
Яғни, бұтарлан басқа барлық мұсылмандарға Жұма намазы парыз.
# Ер кісі болу. Жұма намазы әйелдерге парыз емес. Бірақ намазды мешіттегі Жұма жамағатына қатысып, оқыған жағдайда қайтадан бесін намазын оқу қажет емес.
# Азат болу. Азаттығы болмаған тұтқын мен қапаста жатқандарға Жұма күні бесін намазын жұманың орнына окулары жеткілікті.
# Тұрғын болу. Жолаушыға Жұма намазы парыз емес. Себебі жолаушыла жалпы жол қиыншылықтары бар. Оған жеңілдік жасалған.
# Науқас немесе белгілі себептер болмау: Намазға барса, ауруының асқынуынан қорыққан жандарға - Жұма намазы парыз емес. Сол секілді науқасқа қараушы, әлсіз, кәрі, көзі көрмейтін, мүгедек және кезектегі сақшылар секілді себебі болғандарға бесін намазы жетіп жатыр. Бірақ Жұма намазын оқи алса, бесін намазын оқудың қажеті жоқ.
 
Жұма намазының дұрыс орындалу шарттары.
1. Жұма намазы оқылатын жердің қала немесе қалаға
лайық болуы қажет. Бұл жайлы Хазіреті
Әли: «Жұма намазы, тәшриқ тәкбірлері,
Рамазан және Құрбан айт намаздары нөпір
қала немесе аймактарда оқылады», - дейді.
Имам Ағзам осыған қарап, үкім шығар-
ған. Яғни, оның көзқарасы бойынша, әкімі,
көшесі, базары бар отырықты жер «нө-
пір қала» болып саналады. Әбу Юсуп бо-
йынша, халқы үлкен мешітке сыймайтын-
дай қарақұрым болған жерлерді қала са-
наса, Имам Мұхаммед басшылардың қала
санаған жерлерін қала деп есептейді.
Жұма намазы шағын отырықшы жерлерде де оқыла
алатыны жайлы дәлелдер бар. Әбу һурайра
Бахрейнде қызмет етіп жүрген кезінде
Хазіреті Омардан Жұма намазы жайлы сұрайды.
Ол «Жұма намазын қайда болсаңдар да
оқындар» деп жауап қатады. Ибн Аббас Жұма намазын Мединедегі Пайғамбар мешітінен кейін
алғаш рет Бахрейндеғі «Жууаса» деген ауыл-
да оқылғаны жайлы хабар береді (Бухари,
Жума, ІІ).
2. Жұма намазын оқтын имамның үкімет тарапы-
нан рұқсаты болуы керек. Ханафи қүқық-
шылары бойынша, Жұма намазы үшін де солай.
Олар мына хадиске сүйенеді: «Кімде-кім
Жұма намазын мен өмірде болған кезімде
немесе менен кейін әділ немесе залым бір
имам (басшы) болғанда, оны місе тұтпай
немесе терістеп, оны тәрк етсе, Аллаһ оған
берекет бермесін және ісін бітірмесін»
(ибн Мажа, Иқама, 78). Міне, осы хадисте
Жұма намазының парыз болуы үшін әділ болсын,
залым болсын бір басшының болуы қажет
екенін айтқан. Өйткені үкіметтен рұқсат
алмаса, бүлік шығу ықтималы бар. Бірақ
басшылар Жұма намазына мән бермесе немесе
себепсіз мұсылмандардың намаз оқуына
кедергі жасаған жағдайда, мұсылман-
дар бір имамның артына тұрып, Жұма намазын
оқуларына болады. Имам Мұхаммед мына
дәлелге сүйенеді: Хазіреті Осман Медине-
де қоршаула қалған кезде сырттағы саха-
балар Хазіреті Әлидің артына тұрып, Жұма намазын оқыған.
3. Жұма намазы дұрыс болуы үшін, Әбу Хани-
фа бойынша, имамнан тыс ең аз үш адам,
Әбу Юсуп және имам Мұхаммедтің көзқа-
расы бойынша, екі ер кісінің болуы шарт.
Дәлелдері «Аллаһтың зікіріне (Жұма на-
мазына) ұмтылыңдар» (Жұма, 62/9) аятын-
дағы «ұмтылыңдар» етістіғі көпше түрде
қолданылған. Әбу Ханифа - үш, қалған
екеуі - екі адамды көп ретінде қабыл ет-
кен. Бұл жерде бір қалада бірнеше жерде
Жұма намазының оқылуын айта кеткен жөн. Өбу
Ханифа және Имам Мұхаммед бойынша,
бір қалада бірнеше жерде Жұма намазын оқуға бо-
лады. Бұған дәлел Хазіреті Әлидің Хазі-
рет Осман қоршаула қалған кезінде Жұма намазын
сыртта оқығаны секілді айт намаздарын да
Медине сыртында, Сахарада оқыған. Сол
жерге келе алмаған әлсіз, кәрі жандар на-
маздарын қала орталығында оқыған.
4. Жұма намазы оқылатын жердің халыққа ашық бо-
луы. Өйткені Жұма намазы - Исламның рәмізі мен
діннің ерекшеліктерінің бірі. Имам есігін
құлыптал, Жұма намазы оқыса, намазы дұрыс бол-
майды.
5. Уақыт. Жұма намазының уақыты - бесін нама-
зының уақыты. Әнас ибн Маликтің бізге:
«Аллаһ Елшісі Жұма намазын күн батысқа
ауа бастағанда оқитын» (Бухари, Жума,
16) - деген сөзі жеткен. Пайғамбарымыз
(с.а.у.) Му'саб ибн Умейрді һижрадан бұ-
рын мұғалім етіп, Мединеге жіберген ке-
зінде оған күн батысқа ауа бастағанда Жұма намазын оқуын айтқан.
6. Хұтпа. Жұма сүресіндегі «Аллаһтың зікі-
ріне ұмтылыңдар» аяты - Жұма намазы мен хұтпасы.
Хазіреті Пайғамбар хұтпасыз ешқандай
Жұма намазын оқымаған. Хұтпа шарт болмағанда
кейде оны тәрк ететін еді. Жамағайын ал-
дында хұтпа оқылуы керек. Хұтпа оқылып
жатқан кезде жамағат болмай, біткеннен
кейін келсе, намаздары дұрыс болмайды.
Жамағайын хұтпаны естулері шарт емес.
Жалпы сол жерде болса жеткілікті. Хұтпа
кезінде жолаушы болса да, жалпы ғибадат
етумен міндеттелғен бір ер кісінің болуы
жеткілікті.
Әбу Ханифа бойынша, хұтпаның шарты
Аллаһты зікір етуден тұрады. Сол себепті
хұтпаны хұтпаға ниет етіп, «Әлхамду лил-
ләһ» немесе «Субхан Аллаһ» немесе «Ләә
иләһә ил-лАллаһ» десе жеткілікті. Өйткені
«Аллаһты зікір етуге асығыңдар» алтында
зікірдің аз болуы мен көп болуы жайында
мәселе қозғалмаған. Хазіреті Осман халифа
кезінде алғаш жұма хұтпасында «Әлхамду
лилләһ» дегеннен кейін қобалжыт тілі тұ-
тылып, мінбеден түсіп, жұма намазын оқы-
ғаны осыған дәлел.
Әбу Юсуп пен Имам Мұхаммед бойын-
ша, хұтпа - хұтпа делінетіндей айтылуы
керек. Бұл - әт-тәхият, мадақ және салауат
пен мұсылмандарға дұға ететіндей көлемде
болмақ.
Хұтпаның уәжіптері.
1. Хұтпаны тік тұрып және адамдарға қа-
рап оқу.
2. Кіші және үлкен дәретсіздіктен таза болу.
3. Әурет жері жабық болу.
Хұтпаның суннеттері.
1. Хұтпаны екіге бөлу. Екі хұтпаның ара-
сында бір тәсбих және үш аят оқитындай
уақыт отыру. Сол себепті бұны «хұтпа» деп
атайды.
2. Бұл екі хұтпаның әрбірі - шәһадат сөзде-
рін, салауатты қамту керек.
3. Бірінші хұтпа - бір аят және насихатта,
екінші хұтпа мұсылмандар жайлы дұғаны
қамту керек. Екінші хұтпада хұтпашының
дауысы бірінші хұтпадан төмен болуы ке-
рек. Бұлар хұтпаның сүннеті.
4. Екі хұтпаны ұзатпау.
5. Хұтпаны мінберге шыққан кезде оның
алдында азаншы азан оқиды. Хазіреті Пай-
ғамбар заманында оқылған азан осы.
6. Хұтпаны азаннан кейін тұрып, құпиялай
әғузуды оқып, жариялай Аллаһ Тағалаға
мадақ айтып, хұтпасын жамағатқа қарап
оқиды.
7. Хұтпа біткен кезде қамат айтылады.
Жұма намазы ауылдық жерлерде де окылатыны жай-
лы бұрыннан рұқсат берілген. Бір ауылда
тұратын адам қалаға келіп, жұма уақытына
дейін қалуды ниет етсе, оған Жұма намазы - парыз.
Бірақ жұмадан бұрын кетуге ниет етсе, па-
рыз емес. Жұма уақыты кіргеннен кейін
шығуды ниет етсе, басым көпшіліктің көз-
қарасы бойынша, парыз болмайды. Ауылга
көліктің ерте кетіп, басқа бір көліктің
болмауы секілді себептерге байланысты,
ЖҮЙЕЛІ (
Жұманы күтпесе де болады. Бесін намазын
оқыса, жетіп жатыр.
Хұтпашы мінберге шыққан кезде, жама-
ғайын тыныштық сақтауы, сәлем алып,
сәлем бермеуі, нәпіл намаз оқымауы керек.
Жұма намазының екі сүннетін оқып қойса, қалға-
нын тезірек уәжіптерін бұзбай бітіру қажет.
Тіпті хұтпада Пайғамбарымыздың (с.а.у.)
аты айтылса да салауат айтпай үнсіз қалу -
абзал. Бірақ Өбу Юсуп бойынша, іштей са-
лауат айтылады.
Ж. н-ның сүннеттері. Жұма намазының алды
мен соңында төрт рәкаттан нәпіл намаз
оқылады. Яғни, Жұма намазы - бас-аяғы он рәкат
намаз. Хазіреті Пайғамбарымыз (с.а.у.)
жұмадан бұрын төрт рәкат намаз оқыған.
Басқа бір хадисте Пайғамбарымыз (с.а.у.):
«Кімде-кім Жұма намазын оқыса, артынан
қосымша төрт рәкат оқысын» (Муслим,
Жума, 67), - дейді.
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Жұма_намаз» бетінен алынған