Зекет: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
8-жол:
== Зекеттің '''пайдалары''' мен '''хикметтері'''==
*1. Аллаһ Тағала Құранда өзінің әмірлерін орындал, тыйған тыйымдарын жасамаған құлдарын ақыретте сый-сыяпатқа кенелтіп, өзінің мархаметіне бөлейтіндігі турасында сөз беріп, уәде еткен. зекет те Аллаһ Тағаланың бұйырған әмірлерінің біреуі,сондықтан орындаушысы уәде етілгенсый-сыяпатқа кенеліп, Аллаһтың ризашылығына кенелері сөзсіз. Сонымен қатар 3екет - '''Тәубе''' сүресінің 103-аятында білдірілгендей күнәлардын кешірілуіне
себеп. «Олардың малдары көбейт және өздері күнәлардан тазалануы үшін мұсылмандардың малдарынан садақа ал».
*2. Жалпы адам баласының бойында дүние-мүлік, байлыққа деген қомағайлық пен қанағатсыздық және байлығымен басқаларға тәкаппарлану, паңдану сияқты
жаман сипаттар бар.
3. Ғибадаты адамды осы өзімшілдік, сараңдық, дүниеқорлық,тәкаппарлық сияқты жиіркенішті қылықтардан сақтап, кішіпейілдік, жомарттық және кеңпейілдік сияқты жаксы сипаттарға тәрбиелен, баулиды. Бастығының бір бөлігін тек қана Аллаһ ризашылығы үшін пақыр отандастары мен діндестеріне тегін беретіндей көңілге ие болған мұсылман баласы әрқашан елін, халқын, отанын ойлайтын азаматқа айналары сөзсіз.3. 3екет - қоғамдағы бай мен кедейдің арасындағы байланысты жақсартыл, бауырмалдыққа тәрбиелейді. Бай кедейлерге мейірімділікпен қарап, байлығының белгілі-бір бөлігін оларға тегін бергендіктен,кедей де оларға құрметпен қарап, олардың байлығы мен дүние-мүліктеріне сұқ көзбен карап, қызғаныш қастандық ойламайды. Осылайша қоғам бақытты, сенімді ғұмыр кешеді.
*4. 3екет - қоғамдағы кедей-кепшіктердің орташа өмір сүрулеріне ықпал жасап, мемлекетті әлсіздіктен сақтайды.
*5. 3екет - капиталдың тек қана байлардың арасында айналып тұратын күш болуына бөгет жасайды. Пайғамбарымыз (с.а.у.)«Зекет - Исламның көпірі» - деп (әудем.)өмірдегі табиғи түрде бай, кедей деп бөлінудің 3екет арқылы бір дастарқан басына жиналатындығын ишарат еткен. Өйткені 3екет - бай мен кедейді жақындастыратын маңызды ғибадат. [[Ислам]] діні «Мен тоқ болайын, басқасы аштықтан өлсе әлсін» немесе «Сен әурешілік ішінде күн, кеш, пен нығметтер мен ләззаттар ішінде рақаттанайын, сен жұмыс істе, мен жейін, сенен жұмыс, менен жеу» - деген сияқты тек қана қара басын ғана ойлайтын өзімшілдік түсініктерге қарсы шығу арқылы қоғамның байлары мен кедейлері арасында от тә-тұтанатын болымсыздықтарға іс насырға шаппас бұрын бөгет жасайды. 3екет - кірістің таратылуындағы теңсіздікті жоқ қылып, әділеттікті орнататын,байларға жүктелген сауабы мол маңызды ғибадат. Қысқасы, 3екет- [[хадис|хадисте]] айтылғандай, байдың мейірімділік жағалауы мен кедейдің құрмет жағалауын жалғайтын илаһи көпір.
*6. 3екет Ғибадаты - Аллаһ Тағаланың берген байлық нығметіне шүкір болып саналады.3екет беруші [[мұсылман]] әрқашан қолындағы байлықтың Аллаһ Тағала тарапынан берілген жақсылық екенін түсініп, өзінен де зерек, қабілетті, денсаулығы мықты талай адамдардың бұл нығметтен мақрұм екенін түсініп, сол нығметтерді өзіне нәсіп еткен '''Аллаһ Тағалаға''' шүкір етуі керек. Әр Ныгмет өзіне сай шүкір талап етеді.Ілімнің шүкірі - оны басқаға үйретумен,дене мүшеміздің шүкірі - '''[[ораза]]''' ұстап, намаз оқу тәрізді ғибадаттармен орындалатыны сияқты, байлық нығметінің де шүкірі мұқтаждарға көмектесіп, 3екет беру арқылы жүзеге асады. Яғни, байлық нығметінің шүкірі ауызбен айтылатын '''«Аллаһқа шүкір»''' деген сөзбен ғана шектелмейді.
*7. 3екет пәле-жаладан, апаттан, ауру-сырқаудан сақтап, байлықтың құрып кетуіне тосқауыл жасайды. Пайғамбарымыз (с.а.у.): «Малдарыңды зекет беру арқылы қорғаңдар,ауруларыңды садақа беру арқылы емдеңдер, бастарыңа келетін пәлелерге тілейтін дұғаларыңмен дайындалыңдар» - деп түсіндіреді.
*8. 3екет - қоғамдағы ұрлық-қарлық, алдап-сулау, адам тонау, кісі өлтіру сияқты жаман әдеттердің кеңінен жайылуына бөгет қояды. Мұқтаж адамдардың өмір сүрулеріне керекті деп табылатын аса қажеттері 3екет сияқты заңды жолмен қамтамасыз етілгендіктен, қоғамдағы аталмыш болымсыз көріністер өздігінен тоқтайды.
*9. Қоғам барлық мүшесімен бүтін саналады. Әркім өзіне кіріс кіргізу барысында қоғамның басқа мүшелерінен тікелей немесе жанама түрде пайдаланады. Белгілі бір қоғамда емес, жапан далада жеке басы өмір сүргенде қолындағы байлығы пайда болар ма еді? Сондықтан байдың байлығында
кедейдің де есесі бар екенін ұмытпаған жөн. Беретін 3екет - қоғамға деген рахмет пен сол байлық нығметін нәсіп еткен Ұлы Жаратушыға шүкір етудің белгісі.
*10. Шайтан адамды «3. берсең, аш-жалаңаш, кедей болып қаласың» - деп қорқытып, азғырып-пысқырады. Шындығында 3екет малдың азаюына емес, көбейіп,
өсіп-өнуіне себеп. Құранда бұл шындық былай баяндалады: «Шайтан сендерді кедейлікпен қорқытады да арсыздықты әмір етеді. Ал Алла Тағалла сендерғе өз қасынан жарылқауды, кеңшілікті уәде етеді. Алла аса кең, толық білуші» («Бақара»,268-аят), «Алла өсімді жояды да саудайы арттырады. Әрі Алла барлық қарсы келуші күнәкарды жақсы көрмейді» («Бақара»,276-аят).Пайғамбарымыз (с.а.у.) бір хадисінде берілген садақаның байлықты азайтпайтынын айтады: «Садақа малдан ештеңе азайтпайды» (Муслим, Бирр, 69).
*ІІ. 3екет берген адамның жүрегін, ішкі сезімін керемет қуаныш билеп, ерекше ләззат кұшағына кірғендей күй кешіл, өмірдің қысымынан, дүние - мүліктің ауыртпалығынан, жүректің қаттылығынан шығады.3екет мұсылмандарды жалқаулыққа, масылдыққа, жатып ішерлікке тәрбиелеп дағдыландырмайды. Өйткені Пайғамбарымыз (с.а.у.): «Берген қол - алған қолдан қайырлы» - деп мұсылмандарды әрқашан тер төгіп, еңбек етуге шақырады.
==Зекет ғибадатының үкімі==
29-жол:
==Парыздығының дәлелдері==
(Құран Кәрім,Сүннет, Ижмағ).
1. '''Құран Кәрім
2. '''Сүннет
3. '''Ижмағ
болады.3екеттің белгілі-бір адамға парыз болуы үшін төмендегі шарттардың орындалуы тиіс.
53-жол:
*8. Бау-бақша және егіс өнімдері.
==3==
3екет берілетін малға ай санауымен бір жыл толуы керек. Өйткені Пайғамбарымыз (с.а.у.) хадисінде: «Бір жыл толмай малға зекет берілмейді» (Әбу Дәуд, 3., 5), - дейді. Бір жыл - 3. малдарының көбейіп, өсетін уақыты.Жыл толу мәселесінде Имам Әбу Ханифаның көзқарасын сүйенсек, 3. берілетін
малдар екіге бөлінеді,
Line 64 ⟶ 65:
шеріне әсерін тигізбейді. Мысалы, белгілі бір адамның байлығы нисап мөлшеріне жетіп тұрса, бірақ мойнында аталмыш қарыздары болса және бұл қарыздарды өтеген жағдайда, қалған ақшасы нисап мөлшеріне жетпей қалса да, 3екет беру парыз болып қала береді. 3екет беруші адам 3-ті берілетін байлыққа толық ие болуы керек. Басқа біреуге кепілдікке берілген малға 3екет берілмейді. Сатып алынып, әлі қолына тие қоймаған малға 3екет беріледі. Жоғалып, қайта табылған малға жоғалған жылдары үшін 3. берілмейді. Мұхаммед Пайғамбар (с.а.у.) хадисінде былай деген:«Димар малға зекет берілмейді». Димар мал - иелігінде бола тұра, қайта қайтып, қолына тиюі үміт етілмеген мал, яғни, иелігінде бола тұра, қолданылуы мүмкін
емес мал.
== Зекеттің дұрыс орындалуы үшін қойылған шарттар==
*1. Ниет. Жалпы ғибадаттар сияқты зекет ғибадатында да ниет ету шарт. 3екетті басқа нәпіл садақалардан ерекшелендіретін де осы ниет екені сөзсіз.
Пайғамбарымыз (с.а.у.) хадисінде былай деген: «Барлық амалдар ниетке байланысты»(Муслим, Имара, 155; Бухари, Бәдул - Уахи,1.). 3. есесін кедейлерге берген уақытта немесе 3екет есесін бөлген уақытта бұның 3екет екенін жүрегімен ниет ету керегі туралы төрт мәзһаб ғалымдары бір көзқараста.Тілмен ниет ету шарт емес. Кедейге 3екет беру ниетімен бір нәрсе берген уақытта көңіліне келмес үшін бұл саған берген сыйлығымыз
деп тапсырса 3-тің дұрыстығына еш зиян келтірмейді.Зекет берілген адам да өзіне тапсырылған 3екеттің 3екет екенін біліп-білмеуі маңызды емес. Басқа мұсылмандарға үлгі болу үшін 3екетті жария түрде берген жөн. Бір нәрсені кедейге берген уақытта зекет ниетімен бермей, сосын барып, берілген зат жылдық 3екеттің орнына жүре берсін деп ниет еткен жағдайда, берген нәрсесі әлі жұмсалмай кедейдің қолында болса,зекет ретінде қабылданады. Ал егер жұмсалып кетсе қайта 3екет беруіне тура келеді. Бір адам зекет есесін бөліп койғаннан кейін жоғалып, ұрланып немесе басқа бір жағдаймен жойылып кетсе, 3екет парызы мойнынан түспейді. Өйткені 3екет есесі - кедейлерге иелендіру арқылы берілген жағдайда ғана зекет ретінде қабылданады. Бір адам 3екетті ниет етпей анда-санда кедейлерге бір нәрселер беріп тұрса,зекет парызы мойнынан түспейді.3екет тек қана Аллаһ ризашылығы үшін берілуі тиіс.Зекетті адамдарға көрсету үшін немесе мақтану үшін беруге болмайды. Берген 3екетін міндетсініп, паңданатындардың 3екеті Аллаһтың алдында қабыл болмайды. «Ей, иман еткендері Аллаһқа және ақырет күніне сенбестен, тек қана адамдарға(мақтанып), көрсету үшін мал жұмсаған адамдарға ұқсап, берген садақаларыңды (берілген адамға) міндетсініп, ренжіту арқылы бұзбаңдар, Оның (берген садакасын
міндетсініп, берген адамдарды ренжіткендерің) мысалы, үстінде топырағы бар тайғанақ тас сияқты, оған нөсер жауа қалса(топырағын шайып), құр тас күйінде қалдырады. Мұндай адамдар істеген ешбір істерінің сауабы мен карымын ала алмайды.Аллаһ қарсы келген елді тура жолға салмайды».(«Бақара», 264-аят).
==3екет ғибадатының дұрыс болуының тағы бір шарты==
3екет есесін Құранда белгіленген адамдарға иелендіру арқылы беру. Сондықтан дастарқан жайып, кедейлерге тамақ беру 3екет емес, жай ғана садақа ретінде есептеледі. Өйткені тамақтандыру кедейлердің тамақ жеулеріне рұқсат қана болып, иелендіру деп есептелмейді. Пайғамбарымыз (с.а.у.) бір хадисінде: «Маған зекет бер» - деген адамға былай жауап берген: «Ұлы Аллаһ Зекеттің берілетін орындары жайында Пайғамбарының да, басқаның да үкіміне разы болмай, өзі берді. Оны сегіз топқа белді. Егер сол сегіз топтың ішінде болсаң, саған есеңді берейін» (ӘбуДәуд,3.,24.).3екеттің берілетін орындарын Аллаһ Тағала «Тәубе» сүресінің алпысыншы алтында тағайындал білдіреді: «Шын мәнінде садақалар (Зекеттер) кедей-кепшіктерғе, түгі жоқ міскіндерге, Зекетті жинауға тағайындалған адамдарға, көңілдері жібітілуі мақсат етілгендерге (жаңа Мұсылмандарға),құлдарды азат етуге, қарызға батқандарға,Аллаһ жолына және қиналған жолаушыларға берілуі Аллаһ тарапынан парыз етілді» («Тәубә», 60-аят).
'''Бұл аятта айтылған сегіз топты былай түсіндіруге болады:'''
*1 - 2 . Пақырлар мен міскіндер. '''Пақыр''' деп - '''нисап''' мөлшеріне жететін байлығыжоқ адамдарға, міскін деп - түгі жоқ адамдарға айтылады.
*3. 3екет жинауға тағайындалған арнайы адамдар. Зекеттің жиналуы, сақталуы, есептелін, лайық адамдарға таратылып, тапсырылуы сияқты жұмыстар үшін мемлекет тарапынан тағайындалған адамдар.
*4. '''Муәллафатул-қулууб.''' Мұсылман болу бақытына әлі кенелмеген кейбір адамдардың жаманшылыгынан сактану үшін және Ислам дінін жаңадан қабылдаған иманы әлсіз адамдардың, тіпті әлі Исламды қабылдамаған кейбір адамдардың көңілін жібіту үшін Пайғамбарымыз (с.а.у.) кедей болсын,
ауқатты болсын, оларға 3-тен белгілі есе беріп отырған. Міне, осы аталмыш үш топ Құранда айтылып, 3-тен белгілі бір есе тағайындалған «муалләфатул-қулууб» тобына жатады.Бірақ Хазреті Омар дәуірінде бұл топқа берілетін 3екет есесі тоқтатылған. Себебі, Ислам діні қанатың кен жайғаннан кейін бұлардың көңілін Исламға жібітіп, жаманшылықтарынан сақтанудың қажеті аз болды. Бірақ кейбір ғалымдардың [[фәтуа|фәтуасына]]
сүйенсек, қажет болған жағдайда, қайтадан бұл топқа 3екет беруге болады.
*5. '''Құлдар.''' Қожайынынан азат болу үшін белгілі ақшаға келіскен құлдарға 3екет беріледі. Бұл Ислам дінінің құлдарды азат ету жолында жұмсаған еңбектерінің бір көрінісі.
*6. '''Қарызға батқандар.''' Қарызынан тыс, нисап мөлшеріндегі малға ие болмаған немесе басқасында алатын қарызы болып, қайтарыл алуы мүмкін болмағандар қарызды адамдардың тобына жатады. Пақырға 3екет бергеннен гөрі қарызының салдарынан қиыншылық көріп жатқан адамдарға 3екет беру - абзал. Өйткені қарызынан құтылу - қарызды үшін басты міндет.
*7. '''Аллаһ жолында ілім іздегендер.'''Бұл топқа Аллаһ ризалығы үшін ілім іздеушілер, Аллаһ Тағаланың дінін қорғау және жастарымызды имандылық,
адалдық, адамгершілік, әділдік сияқты жақсы сипаттарға тәрбиелеу үшін жалпы коғамымызға пайдалы болып шешілетін қайырлы істер үшін бар күштерін салып, еңбек етушілер кірелі.
*8. '''Қаржылары бітіп, жолда қалғандар.''' Негізгі тұратын жерлерінде ақшалары бар, яғни бай болса да бұларға 3. беріледі(қажылыр, ілім ізденушілер, т.б. сияқты).'''Ханафи мазһабы''' ғалымдарының көбісінің пікіріне сүйенсек, 3. есесін сегіз топтың барлығына бірден беру шарт емес. Яғни, осы сегіз топтың біреуіне ғана берілсе де,3екет ғибадаты орындалады. '''Ханафи және Шафиғи''' мәзһабында бір адам 3екетін толық немесе бірнеше адам 3екеттерін жинап бір пақырға, яки міскінге берулеріне болады. Бірақ бір адамға нисап мөлшерінде немесе нисап мөлшерінен артық беру -
[[мәкрүһ|мәкрүһ.]] Егер зекет есесі бірнеше адамға бөлініп берілген жағдайда өте аз болып, берілген адамдардың ешқайсысының қанжығасына пайдалы болып байланбаса біреуіне ғана берген жөн. Әйелдің '''нәфақасын''' қамтамасыз ету күйеуінің міндеті болғандықтан, күйеуі пақыр әйеліне малының зекетін болмайды.Имам Әбу Ханифа хазіреттің пікіріне сүйенсек, бай әйел малының 3екетінн мұқтаж күйеуіне беруге болмайды. Ал [[Имам Әбу Юсуп]] және Имам Мұхаммедтің пікіріне сүйенсек, беруіне болады. Қайын ата және қайын ене - күйеу балаларын, күйеу балалары - қайын аталары мен қайын енелеріне малдарының зекеттерін берулеріне болады.<ref>Ислам. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС,2010 ISBN 9965-26-322-1</ref>
== Пайдаланған әдебиет==
<references/>
| |||