Ораза: Нұсқалар арасындағы айырмашылық

Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ
36-жол:
2. Аллаһ Бағаланып елден ерек құлдарына тән Ораза. Бұл - көз бен құлағын, аяқ-қолы мен өзге де мүшелерін күнәдан сақтауы.
3. Аллаһ Тағалаға жақын адамдардың Оразасы. Жүрегі мен ой-сана әдемі Аллаһ Тағаладан өзге нәрседен пәк болуы. Осылай Ораза ұстағанға Аллаһ пен ақыреттен өзге ой келсе, Оразасы бұзылады. Бірақ [[дін|діннің]] байрағын желбіретіп, көкке қадау үшін, дүниені ойласа болады. Бұл - толық адамның бейнесі.
 
 
==Оразаның парыз болу шарттары==
1. Мұсылман болу: Ораза мұсылмандарға парыз. Сондықтан жаңа [[мұсылман]] болған жандарға өткен жылдардағы Ораза секілді ғибадаттарына қаза керек емес. Олардың бейне бір жаңа туған сәбидей барлық күнәсі кешіріледі: [[Құран|Құранда]] Аллаһ Тағала: ([[Мұхаммед]]) «Күпірлік еткендерге егер олар жамандықтан тыйылса, өткен күнәлары кешіріледі. Ал егер олар қайталаса, сонда өткендегілердің де үкімі орындалады де» (Әнфәл, 8/38).
2. Балиғат жасыңда болуы және ақылесі түзу болу: Бала мен ақыл-есі ауысқан, талған адамға немесе мас адамға Ораза ұстау парыз емес. Бұлардың санасы толық болмағандықтан, мұндай әмір оларға жүктелмейді. Пайғамбарымыз (с.а.у.) былай дейді: «Үш адамға қалам жазылмайды: Балиғат жасына жетпейінше балаға, ақыл-есі түзу болғанға дейін ақылы нұқсанға, оянғанға дейін ұйқыда жатқан адамға» (Бухари, Талақ, ІІ. Өбу Дәуд, Худуд, 17). Яғни, сана аса маңызды. Аллаһтың өмірі саналы жандарға келген. Жеті жасқа кірген кездей оразаға күші жететін қыз бала мен ер балаға ата-анасы Ораза ұстатып үйрету керек. Мақсат - балаларды Оразаға баулу. Акыл-есі кемтар мен есінен танып қалған адамдар уақытша болса да оларға Ораза парыз емес. Ақылы орнына келсе, казасы өтелмейді.
3. Ораза ұстауға күші жету және тұрғын болу: Науқас немесе жолаушыларға Ораза парыз емес. Бірақ Ораза ұстаса, Оразасы дұрыс. Ал Ораза ұстамаса, басқа күндері Оразасын қаза етеді. Құранда олар жөнінде былай дейді: «Ораза санаулы күндерде. Кімде-кім наукастанса, яки жолаушы болса, басқа күндері өтесін». Кәрілік жасқа келіп, Ораза ұстауға шамалары келмеген жандарға Ораза парыз емес. Сонымен катар хайыз, нифас кезіндегі әйелдер және өзі немесе баласына зиян тиюі ықтимал екі қабат әйелдер мен бала емізген әйелдерге де парыз емес. Кәрі адамдар Ораза
орнына пидия береді. Олар Оразаның қазасын да өтемейді. Жолаушыға келсек, ол 90 шақырымнан аса жерге жолаушылап шықса, жолаушы саналып, Ораза ұстамауына рұқсат. Бірақ кейін ұстамаған күндерінің қазасын етей ді.
 
==Оразаның дұрыс орындалу шарттары==
1. Хайыз бен нифастан таза болу: Хайыз бен [[НИФАС|нифас]] жағдайындағы әйелдер уақыты өткеннен кейін Оразаның казасын өтейді. Бірақ бір адамның түнде немесе күндіз жүніп күйінде болуы, Ораза ұстауына кедергі емес. Бірақ мүмкіндігіне қарай, ауыз бекітпес бұрын, ғұсыл алу - абзал.
2. Ниет: Барлық Оразаға жүрекпен ниет ету - жеткілікті. Бір адам түн жарымында ертеңгі күннің Ораза екенін біліп, бұл айда Ораза ұстайтынын жүректен өткізсе немесе сәресіге тұрса, бұл ісі Ораза ұстауға ниет саналады. Бірақ тілмен айту мәндүп. Барлық Оразаға түнде немесе таң уақыты кірмей тұрып ниет ету - абзал. Рамазан Оразасына ниет етерде әрбір күніне жеке-жеке ниет ету шарт. Себебі әрқайсысы өз алдына жеке ғибадат. Бұл - факихшілердің басым көпшілігінің пікірі. Оразаға ниет ету екіге бөлінеді. Бірінші -түнде ниет ету. Бұларға қарыз болған Оразалар
жатады. Яғни, Рамазан қазасы, ұстап, бірақ аяқталмай қалған нәпіл Оразаның казасы және кәффәрат Оразасы мен жалпы атау ([[нәзір]]) Оразасы осы топқа жатады. Міне, мұндай Оразаны ұстайтын адамдар түнде немесе таң атпай тұрып, [[ниет]] етуі шарт. Ақшам уақытында шешім қабылдау мен сәресіге тұру да ниетке жатады. Екінші - түнде ниеттену мен анықтау шарт емес Оразалар: Бұған Рамазан Оразасы, уақыты белгіленген атау Оразасы және мұстахап, мәкрүһ, сонымен қатар, барлық нәпіл Оразалар жатады. Мұндай Оразаларға ақшамнан бастап, ертесі күні түске дейін ниет ете алады. Бірақ бесіннен бұрын мұндай Оразаға ниет ететін адам екінші шанақтан бері ешнәрсе ішіп-жемеген болуы керек. Бесіннен бұрын нәпіл Оразаға ниет ете алуға мына хадис дәлел: Аллаһ Елшісі (с.а.у.) бір күні Айшаға былай деді: «Бесінғе тамақ бар ма?». Айша: «Жоқ», - деп жауап қайтарды. Сонда Аллаһ Елшісі: «Онда мен ораза ұстаймын», - деді. Кісі түнде қандай да бір Оразаға ниет етсе, бірақ екінші шапақ атпай тұрып, ниетінен
бас тартса, бұл бас тартуы дұрыс саналады. Сол секілді Оразасын бұзуға ниет етіп, аузын ашпаса, Оразасы дұрыс болып саналады. Ниет еткенде екі ойлы немесе шарт қою арқылы ниет етпеу керек. Мысалы: «Ертең пәленше қонаққа шақыра қалса, аузымды ашуға, егер шақырмаса, ораза ұстауға ниет еттім» дегендей ниет жарамсыз. Рамазан түні немесе күндіз есінен танып қалып, түс уақытынан бұрын айығып ниет етсе, Оразасы жарамды. Бір адам Рамазан айында уәжіп немесе нәпіл Оразаға ниет етсе, ол Рамазан Оразасына ниет еткен болып саналады. Бұл мәселеде мейлі тұрғын, мейлі жолаушы, тіпті науқас адам болсын ешқандай айырмашылық жоқ. Сол секілді бір Оразамен әрі кәффарат, әрі нәпіл Оразаға ниет етсе, Оразасы кәффарат ниеті үшін жарамды. Бірақ бір Оразамен әрі қазаға, әрі ант кәффаратына ниет етсе, екеуі де жарамсыз. Мұндай Ораза нәпіл Оразаға айналады. Бір әйел хайыз кезінде түнде Оразаға ниеттенсе, екінші шапақтың атуынан бұрын хайыз мерзімі аяқталса, Оразасы жарамды. Қапастағы жандар Рамазан айының келгенін біле алмай күмәнданса, өздерінің иштиһаттар - болжамдары бойынша, шешім қабылдап, бір ай Ораза ұстайды. Бұл - [[құбыла]] мен [[намаз]] уақытының анықталуына ұқсайды. Кейіннен Рамазан күнінен кем ұстаған болса, ұстамай қалған күндерінің қазасын өтейді. Егер Рамазаннан бұрын ұстаған болса, бұл тек нәпіл Оразаға жатады.
 
==Ораза ұстағандар үшін мұстахап нәрселер==
Ораза ұстағандарға мына нәрселерді жасау - мұстахап.
1. Бір жұтым су да болса сәресіде тұрып, ішіп-жеу. [[Пайғамбар|Пайғамбарымыз]] (с.а.у.) бұл тұрғыда: «Сәресіғе тұрыңдар. Өйткені сәренің тамағында берекет бар» (Бухари, Саум, 20). Басқа бір [[Хадис|хадисінде]]: «Сәресі тамағы берекет. Бір жұтым су да болса, оны тастамаңдар. Өйткені [[Аллаһ]] сәресіде тамақтанғандарға рақымдылық етіп, періштелері де олар үшін кешірім тілейді» (Ханбал, ІІІ, 44), - дейді. Екінші шапақ атқанға дейін сәресіні кешіктіру де - мұстахап. Пайғамбарымыз (с.а.у.) «Үмбетім ауыз ашарда асығып, сәресіні кешіктірген уақытта әрқашан жақсылықта»(Бухари, Саум, 45), - деген.
2. Ауызды ақшам намазынан бұрын ашу. [[Намаз|Намазда]] адамның көңілі ауыз ашуға ауып тұратындықтан, ауыз ашуға асығу - мұстахап. Бұған жоғарыда айтылған хадис куә. Сонымен катар ауызды құрма немесе сумен ашу - [[сүннет]]. Пайғамбарымыз (с.а.у.) осылай ашқан.
3. Ауыз ашарда мына дұғаны оқу - сүннет:
Оқылуы: «Аллаһуммә ләкә сумту уә бикә әәмәнту уә а'лайкә тәуәккәлту уә а'ала ризқикә әфтарту уә саумәлғади мин шәһри Рамалат нәуәйту, фәғфирлии мәә қаддамту уз мәә аххарту». Мағынасы: «Аллаһым! Сенің ризалығың үшін ораза ұстадым. Сенің берген ризығыңмен аузымды аштым. Саған [[иман]] етіп, саған тәуекел жасадым. Рамазан айының ертеңгі күніне де ауыз бекітуге ниет еттім. Сен менің еткен және келешек күнәларымды кешір».
4. Аузы берік жандармен бірге ауыз ашу және жоқ-жітіктер мен [[Кедейлік|кедейлерге]] қол ұшын беру - мұстахап. Пайғамбарымыз (с.а.у.) былай дейді: «Аузы берік жанды ауызашарға шақырып тамақ берген - Ораза ұстаған адамның алатынындай сауап алады. Аузы берік адамның сауабынан да еш нәрсе келмейді ([[Тирмизи]], [[Саум]], 82; Ибн Мажа, Сиям, 48.).
5. Таң уақытты кірмей жүніптік, хайыз және нифастан тазалану: Мұндағы мақсат - Оразаны таза бастау. Бірақ аузы берік тұрып, жуынуға да болатынын ескерте кетейік. Мұндай кезде судың тамаққа кетіп қалмауын қатты қадағалау керек. Әйелдің хайыз яки нифас мерзімі түнде аяқталып, Оразаға ниет етсе, және де жүніп кісі жуынбай Ораза ұстаса, Оразасы жарамды.
6. Аузы берік адамның жақсы сөздер сөйлеуі, бос сөз бен орынсыз іс-қимылдардан бойын аулақ ұстап байсалдылық танытуы - мұстахап. Пайғамбарымыз (с.а.у.) былай дейді: «Жалған сөйлеу мен жалған сөздермен әрекет етуді қоймаған адамның ішіп-жеуді ғана доғаруы Аллаһқа қажет емес» (Ханбал, VI, 34). Басқа бір хадисінде: «Небір ораза ұстағандар бар. Олардың оразасында шөлдеу мен аштықтан басқа ешқандай табысы болмайды. Небір түнде тұрып, нәпіл ғибадат еткендер бар. Бірақ бұл әрекетінен ұйқысыздықтан басқа ешқандай табыс таппайды» (ибн Мажа, Сиям, 21). Сонымен катар, Рамазанда «Мен оразамын» деу - сүннет. Пайғамбарымыз (с.а.у.) былай дейді: «Кімде-кім аузы берік болса, жаман сөз сөйлемесін. Дауыс көтеріп, айқай шығармасын. Біреу оған тіл тигізсе немесе онымен керіскісі келсе оған: «Мен оразамын» десін» (Бухари, Саум, 2.).
7. Аузы берік адам бос уақыттарын нәпіл ғибадаттармен, ғылыммен, [[Құран]] оқумен, [[зікір]], [[салауат]] айтумен өткізу керек. Пайғамбарымыз (с.а.у.) Рамазанда Жебірейіл екеуі бір-біріне кезек-кезек Құран оқып, тыңдасатын» (Бухари, Бәдул-Уахи, 5).
8. Рамазан айының ең соңғы он күнінде иғтиқафқа кіру - сүннет. Пайғамбарымыз (с.а.у.) Рамазанның ең соңғы он күнінде көп ғидабат жасайтын (Муслим, И'тиқад, 8).
 
==Мына жағдайдада бұзылған Оразаның қазасын ғана өтейді==
1. Дәрет алып жатқанда немесе басқа себептермен тамаққа су кету.
2. Ұйқыдағы адамға су ішкізу.
3. Ауыр жұмыста жүрген кезде ауырып қалу немесе өзіне бір зиян тиюінен қорқыл Оразасын бұзуы.
4. Ұмытыл бір нәрсе ішіп-жеген кезде «оразам бұзылды» деген оймен ішіп-жеуді жалғастыру.
5. Түнде ниет ете алмай күндіз ниет еткен адамның бұған көңілі толмай ішіп-жеуі.
6. «Күн батты» деп жаңылысып, аузын ашса, бірақ күннің одан кейін батқанын білсе, Оразасын бұзғаны үшін, тек қана қазасын өтейді. Сәресіде тамақ ішіп отырған кезде таң уақыты кірсе дереу аузындағысын шығарса, Ораза бұзылмайды.
7. Түнде Оразаға ниеттеніп, бірақ таң ертең жолға шығып, жолда Оразасын бұзатын болса.
8. Түнде Ораза ұстауға ниеттенген жолаушының тұрғын болуға ниеттенғеннен кейін
жеуі.
Бір адам Рамазан айынан тыс біле тұра Оразасын ішіп-жеу, зайыбына жақындау арқылы бұзса, Рамазан айында болмағаны үшін тек қана қазасын өтейді.
 
 
 
==Сілтемелер==
«https://kk.wikipedia.org/wiki/Ораза» бетінен алынған