Түсті металлургия: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
96-жол:
==Жеңіл металдар металлургиясы: Қуат көздеріне бағытталуы==
Ауыр металдарға [[Қарағанды|Қарағанда]] жеңіл металдар кендерінде пайдалы компоненттер
көп болады. Бұл - тасымалдауға қолайлы [[Шикізат|шикізат]].
Бірақ оны өңдеуге орасан көп мөлшерде электр [[Қуат|қуаты]] қажет.
Мысалы, 1 т алюминий мен магнийге 15 мың кВт/cas электр қуаты
жұмсалса, титанға - 40 мың кВт/сағ энергия керек. Сондықтан
жеңіл металдар шығаратын [[Зауыт|зауыттар]] арзан энергия көздеріне жақын
орналасады. Бұл - оларды орналастырудың негізгі [[Принцип|принциптері]].
Біздің елімізде жеңіл металдарды алюминий мен титан-магний өнеркәсіптері өндіреді.
Жеңілдігі мен жоғары электр өткізгіштігіне байланысты ол [[Шаруашылық|шаруашылықта]] кеңінен қолданылады.
Магниттік қасиеттерінің болмауы, әсіресе, [[Авиация|авиация]], электроника және кеме жасауда,
ал улы болмауы — тамақ өнеркәсібі үшін құнды болып саналады. Алюминийдің жемірілімге төзімді болуы
- көлік пен құрылыс үшін тамаша сапалы [[Өнім|өнім]] болып табылады.
Оны алатын шикізат құрамында алюминий тотығы (глинозем)
бар [[Боксит|боксит]]. Боксит Арқалық және жоғарғы [[Тобыл]] аудандарында
өндіріледі.
Алюминий өндіру 2 кезеңнен тұрады
Бірінші кезең - бокситтен алюминий оксидін алу - материалды
көп қажет ететіндіктен (1 т дайын өнімге 5 т кен), әдетте, шикізат
көзіне таяу орналасады. Ол көп мөлшерде су мен [[Жылу|жылу]] қуатын
қажет етеді. Сондықтан алюминий оксиді зауыты [[Павлодар|Павлодарда]] салынған.
Павлодар алюминий зауыты (ПАЗ) - әлемдегі ірі зауыттардың бірі.
Екінші қуатты көп қажет ететін кезең - алюминий оксидінен
алюминий алу. Павлодарда [[Ақсу ауданы|Ақсу]] МАЭС-інің арзан электр қуатына
бағытталып алюминий зауыты салынған.
Титан жеңіл, өте берік, жемірілмейтін металл. 10 жыл бойы теңіз
суында жатқан титан табақшасының ешбір өзгеріссіз қалғандығы туралы
дерек белгілі. Титаннан [[Реактив|реактивті]] ұшақтардың двигательдері, кемелер мен
сүңгуір қайықтардың кораптары мен химиялык құрал-жабдықтар шығарады.
136-жол:
3 кен орны бар. Сәтбаев байыту фабрикасының концентраты қазірдің өзінде өңделуде.
Титанды магниймен [[Тотықсыздандырғыш|тотықсыздандырады]]. Сондықтан осы металдар
өндірісін бір кәсіпорында - комбинатта біріктіреді. Титан-магний
комбинаты Өскемен қаласында жұмыс істейді. Ол - әлемдегі
145-жол:
ол дайын өнім - магнийді де шығарады.
Магниймен басқа металдарды да (мысалы, [[Хром|хром]], [[Бериллий|берилий]]) тотықсыздандырады.
Оның жеңіл әрі берік қорытпаларын [[ЗЫМЫРАН|зымыран]],
аспап жасауда қолданады. Магнийді күшті жасанды жарық көзі ретінде
[[Фотография|фотография]] мен аспап жасауга (фейерверктер мен «бенгал шамдарына»
және т.б.) пайдаланады.
154-жол:
Алтынды Батыстан басқа елдің барлық бөлігінде өндіреді. Оны жеке
кендер мен ауыр металдармен [[Серіктестік|серіктес]] ретінде алып, Өскемен мен Балқашта шақпактайды.
Барлық күмісті серіктес күйінде алады. Оның 2/3 бөлігін Жезказған кен ор-
ны береді.
164-жол:
==Қазақстанның металлургиялық базалары==
Ортақ шикізат немесе отын қорларын пайдаланатын зауыттар тобын металлургиялық [[База|база]] деп атайды.
Қазакстанда үш металлургиялық база бар.
172-жол:
мырыш өндірісі де пайда болды. Жаңа зауыттардың - қорғасын,
ферроқорытпа және болат балқыту зауыттарының құрылыс жобалары зерттелуде. Жұмыс істеп тұрған кәсіпорындардың шикізат
мәселелерін шешуді қажет етеді. Ондай өткір мәселе [[Балқаш]] КБК-да қалыптасқан.
Ең жас, жаңадан қалыптасып келе жатқан Солтүстік металлургия базасының болашағы зор. Қазір [[Ақтөбе]] облысында алюминий зауыты мен жаңа мыс КБК салынуда. Қалайының, никельдің,
сапалы болаттың домна процесінсіз өндіріс құруды қолға алуда.
==Металлургия және қоршаған орта==
Металлургия табиғат кешендерінің барлық құрамдас бөліктеріне әсерін тигізеді. Тау-кен өнеркәсібі [[Топырақ|топырақ]] қабатын бұзып,
тұтас ландшафттарды «жалмап кояды». Жер бетінде алып [[Карьер|карьерлер]] мен жер астында ірі үңгірлер пайда болуда. Олар басып қалу
мен [[Антропоген|антропогендік]] жер сілкінісі қаупін тудырады. Көп жерлерді
қалдықтар: бос жыныстар мен байыту қалдықтары, металлургиялық қождар (шлактар) алып жатыр.
188-жол:
(рекультивация)* шаралары қажет.
Металлургия зиянды заттардың көп мөлшерін [[Атмосфера|атмосфераға]]
шығарады. Әсіресе, қалдық газдар (күкіртті жәнө т.б.) кұрамында
металы бар тозаң және басқа элементтер аса қауіпті.
Сонымен, түсті металлургия - Қазақстан өнеркәсібінің негізгі
салаларының бірі. Өндірістің аяқталған [[Цикл|циклі]] ауыр металдар металлургиясында қалыптасқан, ал жеңіл түсті металдар арзан энергия кездеріне таяу орналасады.<ref> Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік географиясы: Жалпы білім беретін мектептің 9-сыныбына арналған оқулық /В. Усиков, Т. Казановская, А. Усикова, Г. Зөбенова. 2-басылымы, өңделген. - Алматы: Атамұра, 2009. ISBN 9965-34-934-7</ref>
==Пайдаланған әдебиет==
<references/>
[[Санат:Т]]
[[Санат:Қазақстан экономикасы]]
{{Stub:Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік географиясы }}
{{wikify}}
| |||