Әбу Хамид әл-Ғазали: Нұсқалар арасындағы айырмашылық
Content deleted Content added
Өңдеу түйіні жоқ |
Өңдеу түйіні жоқ |
||
1-жол:
[[Сурет:Imam Ghazali.gif|thumb]]
'''Әбу Мұхаммад әл-Ғазали''' ''Әбу Хамид Мұхаммад бин Мұхаммад ат-Туси әл-Ғазали'' (1058 — 1111) — аса ірі [[діндар]], философ және [[факих]]ші ([[мұсылман]]дық [[құқық]] білімпазы). [[Тус]] қ-нда (Хорасанда) туған, [[Нишапур]]да әл-Джувейнидің ( имам әл-Харамайн) шәкірті болған. Ұстазы қайтыс болған соң, 1085 жылдан бастап [[салжұқ]] [[уәзір|уәзірі]] Низам әл-Мүлктің жанында болады. Ол мұны 1091 ж. [[Бағдат]]та өзі негізін қалаған [[Низамийа]] медресесіне фикхтан дәріс беретін [[ұстаз]] етіп тағайындайды. 1095 ж. исламшылар Низам әл-Мүлкті өлтіргеннен кейін Әбу Мұхаммад әл-Ғазали қажылық сапарды сылтау етіп, [[Бағдат]]ты тастап кетеді де, 11 жыл бойы [[Шам]]да ([[Дамаск]]), Туста т.б. бірқатар қ-ларда болады. 1106 ж. Низам әл-Мүлктің ұлы Фахр әл-Мүлктің (салжұқ сұлтаны Санжардың тұсындағы уәзір) шақыруымен Нишапурдағы Низамийа медресесінде сабақ бере бастайды. Қайтыс болардан аз ғана бұрын туған жері Тусқа қайтып оралады.
Әбу Мұхаммад әл-Ғазали адамдарды танымдық қабілеттері бойынша “қалың бұқара” (әл-һамма, әл-һауамм) және “таңдаулылар” (әл-хасса) деп екі топқа бөлді. Діни дәстүрлер соңынан көзсіз еретін қарапайым қауым мен [[ислам]] қағидаларын қорғаумен ғана шектелетін мутакалимдерді ол алғашқы топқа жатқызды. 2-сіне — ең алдымен сенімді дәлелдер мен дәйектемелер көмегі арқылы [[Ақиқат|ақиқатқа]] жетуге тырысатын философтарды ендірді. Сонымен қатар “таңдаулылар” қатарына тұрмыс-тіршілік мәнін [[логика]]лық қисындардан бұрын түйсік арқылы түсінетін сопылар да кіргізілді. Әбу Мұхаммад әл-Ғазали [[Сопылық|сопылықтың]] өзін-өзі жетілдіру бағытынан оның пайдалы жақтарын көрді, бірақ [[сопы]]лар ұсынған құдаймен [[онтология]]лық бірлікке жету бағдарын теріске шығарды. Өйткені ол “бірлікке жетуді” ең жоғары танымдық күш-қуат — зерде түйсігі арқылы құдіретті пайымдау нышаны ретінде ғана таныды. Әбу Мұхаммад әл-Ғазали бірқатар шығармаларында әлемнің мәңгілігі проблемалары, себептілік теориясы т.б. бойынша [[мұсылман]] философтарымен, [[Шығыс]] аристотелшілері өкілдерімен ([[Әбу Наср әл-Фараби]], [[Әбу Әли ибн Сина]] т.б.) пікірталасты өрістетті. Философтар көзқарастарына түсініктер жазып, олардың іс жүзінде мұсылман әлеміне таралуына себепкер болды. Ол өзінің басты еңбегі “Ихйа улум әд-динде” (“Діндегі ғылым сәулесі”) діни-филос., этика қағидаларын саралап, онда суннит дәстүршілдігі қағидаларын сопылық түсініктермен үйлестірді (мыс., [[шариғат]]та көрсетілген ғұрыптарды [[сопылық]] дәстүрлермен толықтырды). Адам еркі мен жазмыш туралы мәселеде Әбу Мұхаммад әл-Ғазали “таңдап алу” ұғымын ([[касба]]ны) дамытады, оған сәйкес [[адам]] Алланың ұсынған жақсы-жаман әрекеттерінен өзіне қажетін таңдап алуына ерікті екендігін, бірақ соған орай жауап та беретіндігін айтады. Әбу Мұхаммад әл-Ғазали мұсылмандық ақыл-ойдың дамуына, сондай-ақ орта ғасырлық еуропалық [[философия|философияға]] зор ықпал жасады. Әбу Мұхаммад әл-Ғазалиды әдетте худжжат әл-ислам (ислам дәйекшісі) деп атайды.<ref>Ислам. Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: “Аруна Ltd.” ЖШС, 2010 ISBN 9965-26-322-1</ref>
==Пайдаланған әдебиет==
<references/>
{{Stub:Ислам}}
{{wikify}}
Line 27 ⟶ 13:
[[Category:Орта ғасыр пәлсапашылары]]
[[Category:Мұсылман пәлсапашылар]]
[[Санат: Ә]]
[[Санат: Дін]]
[[Санат: Ислам]]
[[Санат: Тарих]]
[[Category:Парсы пәлсапашылары]]
| |||